Το «ζω και μ’ αγαπάνε σαν να πέθανα» του Ομπράντοβιτς στο Τσάτσακ
Το Gazzetta πέρασε μια μέρα στο χωριό του Ζέλικο Ομπράντοβιτς, δοκίμασε την μπύρα ŽOC και βρέθηκε στο ανοιχτό γήπεδο που κάποτε παιζόταν το καλύτερο μπάσκετ στη Γιουγκοσλαβία.
Το πεπρωμένο δεν κάνει κατ’ οίκον επισκέψεις. Πρέπει να βαδίσει κανείς σε αυτό και εκείνο το ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ στο Τσάτσακ θα φυλάει πάντα ένα κομμάτι του παλιού εαυτού του Ζέλικο Ομπράντοβιτς. Το Ζέλοβο (Želovo) είναι ένα γήπεδο που πλέον έχει την ατμόσφαιρα του εγκαταλελειμμένου μνημείου που ζει μέσα στην απουσία και τη στέρηση, αφημένο στη μοναξιά και στη σιωπή, φέρνοντας τη μυρωδιά από έναν άλλο κόσμο που μοσχοβολάει Γιουγκοσλαβία.
Σαν να βουτάς σε μια καρτ ποστάλ όπου η ομορφιά και το μυστήριο του χώρου βυθίζουν τον επισκέπτη σε σκέψεις και σε φαντασιώσεις. Την ίδια στιγμή, τα graffiti στους τοίχους πέριξ του γηπέδου με ατάκες από θρύλους του γιουγκοσλαβικού μπάσκετ συμπληρώνουν ιδανικά τον διάκοσμο και ψιθυρίζουν ιστορίες και μυστικά στο αυτί, διατηρώντας τη μνήμη και τη ψυχή χρόνων και θαυμάτων.
Σαν αυτό του Ντράγκαν Κιτσάνοβιτς, του κορυφαίου Γιουγκοσλάβου μπασκετμπολίστα του 20ού αιώνα που επίσης γεννήθηκε στο Τσάτσακ και η μορφή του ατενίζει σαν φρουρός αυτό το παραγεμισμένο με μύθους και γεγονότα ανοιχτό γήπεδο. Ένα graffiti που όσο πιο κοντά έρχεσαι σε αυτό, τόσο ισχυρότερη είναι η εντύπωση πως η σιλουέτα του «Κίτσα» με το χαρακτηριστικό παχύ μουστάκι μακραίνει και ψηλώνει. «Ήταν πολύ πιο εύκολο για μένα να παίξω κόντρα στη Σοβιετική Ένωση από το να κερδίσω εδώ» ξεστόμισε ο Κιτσάνοβιτς, συγκρίνοντας τον θρίαμβο των «πλάβι» στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας το 1980 με τα μονά στο Ζέλοβο!
Περνώντας κανείς στον χώρο, καταφέρνει να μπει αμέσως στη μαγεία εκείνης της εποχής που έχει σταματήσει στον χρόνο. Εξάλλου, το Τσάτσακ είναι μια επαρχιακή πόλη στην καρδιά της Σερβίας που περιβάλλεται από ψηλά βουνά, το φαράγγι Όβτσαρ Κάμπλαρ και τον ποταμό Μεγάλο Μοράβα που τα δροσερά νερά του πηγάζουν από τις Δειναρικές Άλπεις και κουβαλά ένα μυστήριο που γιγάντωσε τον μύθο αυτού του ανοιχτού γηπέδου. «Οι καλοί σουτέρ πλένουν τα χέρια τους στον Μοράβα πριν πάρουν την μπάλα…» κομπάζουν με περηφάνια σε αυτόν τον τόπο που βγάζει ονειροπόλους και ανθρώπους αποφασισμένους να φτάσουν την ιδέα ως το τέλος. Σαν τον Ομπράντοβιτς.
Οι δρόμοι και το πεπρωμένο του κορυφαίου προπονητή στην ιστορία του ευρωπαϊκού μπάσκετ ήταν στρωμένοι στο τσιμέντο του Ζέλοβο και η μαγεία της εικόνας του ανοιχτού όπου έπαιξε για πρώτη φορά μπάσκετ, ουδέποτε ξεθώριασε στο μυαλό του. Ήταν το μέρος που αισθανόταν καλοδεχούμενος και προστατευμένος, πριν ετοιμάσει τις βαλίτσες του για το Βελιγράδι και αφήσει τα ερυθρόλευκα της Μπόρατς σε ηλικία 24 ετών για τα ασπρόμαυρα της Παρτιζάν και γίνει κύριος του πεπρωμένου του. Εκείνο το γήπεδο του άνοιξε τις πόρτες του κόσμου και τον δίδαξε πώς να τις διαβεί ενώ η προσωπογραφία του δίπλα στο ανοιχτό με τις ομάδες του, τα τρόπαια και τις εννιά Ευρωλίγκες που έχει κατακτήσει μαρτυρούν πως έχει ήδη διανύσει αρκετά χιλιόμετρα σε αυτή τη διαδρομή. Πως ολόκληρη η ζωή του είναι ένα μεγάλο ταξίδι όμως η αφετηρία του θα είναι πάντα τούτος ο τόπος.
Το Gazzetta ταξίδεψε στο Τσάτσακ, κάνοντας μια πρώτη στάση στο Kafe ŽOC, αυτή την άτυπη «Λέσχη Φίλων Ζέλικο Ομπράντοβιτς» και δοκίμασε την μπύρα που φέρει το όνομά του, την ώρα που στα ηχεία έπαιζαν συνθήματα των Grobari, των Ultras της Παρτιζάν που εναλλάσσονταν με το… Χόρτο Μαγικό και τον ύμνο του Παναθηναϊκού! Ακολούθως, περάσαμε από το Ζέλοβο και ακούσαμε ιστορίες για τον πιτσιρικά Ομπράντοβιτς από τον προπονητή του στο δημοτικό σχολείο και βετεράνο παίκτη της Ζελέζνιτσαρ, Μίλος Μπόχινιατς. Η ξενάγηση ολοκληρώθηκε στο «Borac Hall», την έδρα της Μπόρατς πλάι στον Μοράβα, όπου κάθε ασπρόμαυρη φωτογραφία στους τοίχους είναι και ένα νέο άλμα στο παρελθόν.
Τα 200 δηνάρια και το Άγιο Όρος της Σερβίας
Οι άνθρωποι στο Τσάτσακ αγαπούν τον τόπο τους. Ενδεχομένως δεν έχουν όσα θα επιθυμούσαν, όμως δεν διαμαρτύρονται για αυτό. Αντίθετα, ζουν την καλύτερη ζωή που μπορούν. Όταν ονειροπολούν, το κάνουν έντονα. Όταν υποφέρουν, το κάνουν σιωπηλά. Παρατηρείς πώς δίνουν το χέρι τους, ένα αγκάλιασμα τόσο ζεστό, όσο και το γέλιο τους. Άνθρωποι με περηφάνια στη γεωγραφική καρδιά της Σερβίας, σε ένα οδικό, σιδηροδρομικό και εμπορικό σταυροδρόμι που αποτελεί τον καθρέφτη της αληθινής ταυτότητας της χώρας. Τα κτίρια της σοσιαλιστικής εποχής στο κέντρο της πόλης είναι εκεί για να θυμίζουν αλλοτινές εποχές ενώ το χαρτονόμισμα των 200 δηναρίων, περί το 1.71 ευρώ, φέρει τη μορφή ενός δικού τους ανθρώπου. Πρόκειται για τη Νάντεζντα Πέτροβιτς που γεννήθηκε στο Τσάτσακ, τη Σέρβα ζωγράφο και εθελόντρια νοσοκόμα στους Βαλκανικούς Πολέμους και στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μα πάνω απ’ όλα, μια χειραφετημένη γυναίκα στον πατριαρχικό και ανδροκρατούμενο κόσμο των Βαλκανίων που κέρδισε τον σεβασμό όλων, έχοντας πολύ μεγάλη συμβολή στην ανάπτυξη της πολιτιστικής ζωής της πατρίδας της.
Το ταξίδι από το Βελιγράδι στο Τσάτσακ διαρκεί περίπου δυο ώρες με το λεωφορείο. Μπαίνοντας στην πόλη, βλέπει κανείς τις λαϊκές αγορές που βρίσκονται στις άκρες των δρόμων και λειτουργούν παράλληλα ως ένας χώρος καθημερινής επικοινωνίας των κατοίκων της περιοχής. Παρεμπιπτόντως, το φαράγγι Όβτσαρ Κάμπλαρ που βρίσκεται κοντά στο Τσάτσακ αποκαλείται ως το Άγιο Όρος της Σερβίας και οφείλει τον χαρακτηρισμό στα περισσότερα από 300 ορθόδοξα μοναστήρια που χτίστηκαν εκεί τον 14ο αιώνα ενώ σήμερα σώζονται μόλις δέκα. Επίσης η πόλη λειτουργεί ως πέρασμα για την Γκούτσα, ένα μικρό χωριουδάκι κοντά στο Τσάτσακ όπου δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι από όλη την Ευρώπη μαζεύονται κάθε Αύγουστο για το περίφημο Φεστιβάλ Τρομπέτας, το μεγαλύτερο έθνικ Φεστιβάλ των Βαλκανίων!
«Αν δεν ήμουν εγώ, ο Ζέλικο θα φύτευε λουλούδια»!
Στο Kafe ŽOC μάς υποδέχτηκε ο Ντράγκαν Άλμπιτς, με ένα βλέμμα έξυπνο και διαπεραστικό, ταιριαστό με αυτή τη στάση του σώματος που δικαιούνται να έχουν μόνο όσοι ξέρουν καλά τον Ζέλικο Ομπράντοβιτς και μπορούν να μιλούν για αυτόν. Ο «Μπίσκα», όπως τον ξέρουν όλοι εκεί, ήταν ο αρχηγός των οπαδών της Μπόρατς Τσάτσακ στα χρόνια που ο Ζοτς αγωνίστηκε στην ομάδα του τόπου του, την περίοδο 1978-84, όταν στο πανίσχυρο πρωτάθλημα της Γιουγκοσλαβίας μεσουρανούσαν η Μπόσνα Σαράγιεβο, η Παρτιζάν και η Τσιμπόνα. «Ήμουν ο πρώτος άνθρωπος που τον πίστεψε. Ξέρεις κάτι; Αν δεν ήμουν εγώ, ο Ζέλικο σήμερα θα φύτευε λουλούδια!» εξήγησε χαμογελώντας σε αυτή τη γωνιά που αναδίδει για τα καλά μια αύρα… Ομπράντοβιτς.
Κατ’ αρχάς, ο χώρος περιβάλλεται από πινακίδες με τις πέντε ομάδες και τα εννιά πρωταθλήματα Ευρώπης. Μπαίνοντας στο καφέ, στη δεξιά πλευρά, το πρώτο πράγμα που διακρίνει κανείς είναι το εντυπωσιακό πανό «The King Is Back» που σήκωσαν οι οπαδοί του Παναθηναϊκού εκείνον τον Μάρτιο του 2014.
Τότε που επέστρεψε για πρώτη φορά ως αντίπαλος στο ΟΑΚΑ έπειτα από 13 ολόκληρα χρόνια. Τότε που αγκάλιασε τον Παύλο και τον δακρυσμένο Θανάση Γιαννακόπουλο, πριν πάρει το μικρόφωνο σε μια στιγμή σχεδόν ιστορική αφού μίλησε ελληνικά και κατέληξε στο: «Είστε οι καλύτεροι, σας αγαπάω πάρα πάρα πάρα πάρα πολύ...». Ακριβώς δίπλα υπάρχει ένας καμβάς με τον Ομπράντοβιτς να σφίγγει τη γροθιά, η απονομή από το χρυσό μετάλλιο στο Μουντομπάσκετ της Αθήνας, το 1998 και μια μικρή κορνίζα με τον Άλεκσα Αβράμοβιτς, το νεότερο καμάρι του Τσάτσακ που πανηγύρισε το ασημένιο μετάλλιο με τη Σερβία στο Παγκόσμιο Κύπελλο. Και για να ολοκληρωθεί η… σατανική σημειολογία σχετικά με το Čačak effect στην Παρτιζάν, πλην του Ομπράντοβιτς και του Αβράμοβιτς, από αυτή την πόλη κατάγεται και ο πρόεδρος του κλαμπ, Οστόγια Μιχαήλοβιτς! Στην απέναντι πλευρά, το φόντο γίνεται ασπρόμαυρο με σημαίες και κασκόλ της Παρτιζάν, των Grobari και του ΠΑΟΚ.
Η μπύρα ŽOC είναι το τρόπαιο μιας φιλίας
Στα ενδότερα του καφέ, το ζήτημα γίνεται πιο προσωπικό με δεκάδες ασπρόμαυρες φωτογραφίες και αποκόμματα εφημερίδων από εκείνα τα χρόνια γαλήνης, από έναν κόσμο που έχει πια εξαφανιστεί. Ο «Μπίσκα» ήταν εκείνος που όριζε το τέμπο της συζήτησης. Δεν τολμήσαμε να καταστρέψουμε εκείνη τη στιγμή και μείναμε να τον παρατηρούμε να μιλάει με περηφάνια στον τόνο της φωνής του. «Ουσιαστικά αυτό το καφέ είναι μια λέσχη φίλων της Παρτιζάν και του Ζέλικο. Στο ίδιο μέρος υπήρχε μια άλλη καφετέρια όμως πριν από περίπου τέσσερα χρόνια, φτιάξαμε αυτόν τον χώρο με πολλή αγάπη για έναν δικό μας άνθρωπο. Η αρχή πάντως έγινε με την μπύρα ŽOC. Ο Ζέλικο δεν ήθελε να δώσει σε κανέναν άλλον την ετικέτα, δεν τον ένοιαζε να την πουλήσει, δεν τον ενδιέφερε να βγάλει λεφτά από αυτό! Μου έδωσε, λοιπόν, το ΟΚ για να βάλουμε το όνομά του στην ετικέτα. Πιστεύω πως αν πουλούσα αυτή την μπύρα στην Ελλάδα όσο εκείνος ήταν στον Παναθηναϊκό, σήμερα θα ήμουν εκατομμυριούχος (γέλια)! Φέραμε την μπύρα στο μαγαζί και έτσι αποφασίσαμε να δώσουμε το όνομά του στο καφέ. Και κάπως έτσι είμαστε εδώ σήμερα να μιλάμε για τον φίλο μου τον Ζέλικο».
Εξάλλου, στην ετικέτα της μπύρας ŽOC, με 5.2% αλκοόλ, αναγράφεται στα σερβικά και στα αγγλικά το εξής μήνυμα: «Απ’ το Τσάτσακ, τη γενέτειρά του, ο Ζοτς κουβάλησε το παρατσούκλι του, το γονίδιο του μπάσκετ και έναν χαρακτήρα που τον εκτόξευσαν στην κορυφή της Ευρώπης. Με τους περήφανους φίλους του από τα εφηβικά χρόνια, έχτισαν μια ομάδα που στηρίζεται στην άμυνα που παίζουν όλοι μαζί. Φτιάξαμε αυτή τη μπύρα προς τιμήν του, για τους πάνω από 40 τίτλους του, σαν ένα τρόπαιο μιας ειλικρινούς φιλίας. Στην υγειά σου»!
Ζητήσαμε από τον «Μπίσκα» να μας περιγράψει τη σχέση του με τον Ομπράντοβιτς. «Ήμουν ο αρχηγός των οπαδών της Μπόρατς Τσάτσακ όταν ο Ζέλικο έπαιζε εδώ. Είμαστε φίλοι από τότε που ήταν παιδί. Τον περνάω περίπου δέκα χρόνια. Ήταν μικρός, 13-14 χρονών, έπαιζε στις μικρές ομάδες της Μπόρατς όμως ήξερα πως μια μέρα θα γινόταν σπουδαίος. Θα τον έστελναν στη δεύτερη κατηγορία όμως δεν το άφησα να συμβεί! Απείλησα να τα διαλύσω όλα αν γινόταν κάτι τέτοιο! Ήταν το αγαπημένο μου παιδί, η ανακάλυψή μου. Τον αγαπώ πολύ και του εύχομαι να ζήσει άλλα χίλια χρόνια. Στο Τσάτσακ έχουμε ένα κακό. Κάποιοι δεν χαίρονται πραγματικά με την επιτυχία σου. Και αυτό είναι ντροπή. Πραγματικά, σιχαίνονται την επιτυχία σου! Και για αυτό πολλές φορές σκέφτομαι ότι σέβονται περισσότερο τον Ζέλικο σε άλλα μέρη της Σερβίας. Όλα αυτά τα χρόνια έχει δεκάδες γνωστούς στον περίγυρό του όμως πολλοί από αυτούς δεν είναι πραγματικοί φίλοι του γιατί πάντα θα θέλουν κάτι από τον Ομπράντοβιτς. Η αλήθεια όμως είναι πως ο Ζέλικο έχει πραγματικούς φίλους. Σαν τον ηθοποιό Μπόγκνταν Ντίκλιτς που είναι πολύ δημοφιλής εδώ στη Σερβία».
Σε ερώτηση πάντως για το αν υπάρχει άτυπο… face control στο καφέ, είναι ξεκάθαρος: «Όλοι έρχονται εδώ. Πολλοί φίλοι του Ζέλικο που υποστηρίζουν τον Ερυθρό Αστέρα έρχονται εδώ και βλέπουμε μαζί αγώνες. Είναι κανονικοί φίλαθλοι του Ερυθρού Αστέρα, όχι των άκρων». Έστω και αν εκείνο το πρωινό της Κυριακής, όλοι οι θαμώνες του Kafe ŽOC φορούσαν κάτι που θύμιζε Παρτιζάν ή Ομπράντοβιτς! Πάντως ένας εξ αυτών μοιράστηκε το παράπονό του, αφού πρώτα αναστέναξε λες και πάλευε μέσα του για το αν έπρεπε να συνεχίσει να μιλά ή όχι. «Πηγαίνουμε μόνο στο μπάσκετ και στους εκτός έδρας αγώνες της Παρτιζάν στο ποδόσφαιρο. Αν, δηλαδή, η ποδοσφαιρική Παρτιζάν παίζει, για παράδειγμα, στο Τσάτσακ ή στο Νόβι Σαντ, θα πάμε. Όταν όμως παίζει στο Βελιγράδι, το γήπεδο είναι άδειο φέτος! Το θέμα έχει να κάνει με τα ακριβά εισιτήρια. Η ποδοσφαιρική ομάδα δεν έχει κερδίσει τίποτα τα τελευταία έξι χρόνια και έχουμε τα πιο ακριβά εισιτήρια».
«Τον έβαλαν να κοιμηθεί στο πάτωμα»!
Κάθε φορά που ο «Μπίσκα» χαλαρώνει, οι αναμνήσεις εισβάλουν στο μυαλό και οι σκέψεις του φέρνουν έναν ζεστό παλμό. Το ίδιο συνέβη όταν του ζητήσαμε να μοιραστεί ιστορίες από το παρελθόν με πρωταγωνιστή τον Ζοτς. «Η Μπόρατς έπαιζε σε ένα τουρνουά στο Σρμπόμπραν (σ.σ. πόλη στην αυτόνομη επαρχία της Βοϊβοντίνα, στη βόρεια Σερβία) και ο Ζέλικο ήταν 15 χρονών. Μαζί με την ομάδα ταξιδέψαμε 700-800 οπαδοί της Μπόρατς με το τρένο! Επειδή, λοιπόν, δεν υπήρχε χώρος, ο Ζέλικο κοιμήθηκε στο πάτωμα! Τον έβαλαν να κοιμηθεί στο πάτωμα επειδή ήταν ο πιο μικρός! Ένιωσα πολύ άσχημα, σηκώθηκα μέσα στη νύχτα και του έδωσα τη θέση μου. Το θυμάται ακόμα και λέει πάντα αυτή την ιστορία. Σίγουρα δεν ήταν ο καλύτερος της γενιάς του όμως ήταν ένας καλός σουτέρ, είχε καλό άλμα… Πάντως οι οπαδοί τον αγάπησαν όταν άρχισε να πίνει μαζί μας»! Το όνομα του Ομπράντοβιτς συνεχίζει να βγαίνει αβίαστα από τα χείλη τους. «Η μέρα που επέστρεψε στην Παρτιζάν ήταν η πιο ευτυχισμένη μέρα της ζωής μου. Νομίζω ότι το ίδιο το μπάσκετ χάρηκε όταν ο Ζέλικο γύρισε στην Παρτιζάν» μας εξηγεί ένας θαμώνας του μαγαζιού, φορώντας ένα λευκό t-shirt με τη στάμπα: «ŽOC 10» και δίνοντας τις απαραίτητες εξηγήσεις: «Το τέλος της ιστορίας ακόμα δεν γράφτηκε. Αυτό σημαίνει το νούμερο 10. Περιμένουμε τη δέκατη Ευρωλίγκα. Και περιμένουμε να το κάνει με την Παρτιζάν»!
Προφανώς, λοιπόν, ο Ζέλικο Ομπράντοβιτς δεν χρειάζεται να αποδείξει κάτι πέρα από το υπαρκτό. Τα ιστορικά ντοκουμέντα που δεν θα κιτρινίσουν ποτέ και η ένδοξη ιστορία που έγραψε από τη στιγμή που έκατσε για πρώτη φορά στον πάγκο της Παρτιζάν ως προπονητής μιλούν από μόνα τους. Τα νεανικά χρόνια του Ζοτς έφυγαν και ήλθαν ξανά για να τον βάλουν και πάλι μέσα στο κόλπο ενώ η επιστροφή του στο Βελιγράδι δεν ήταν ένα στοίχημα ή κάτι τέτοιο. Αντίθετα, η παρουσία του στην Παρτιζάν κάνει ξανά τους οπαδούς της ομάδας να ονειρεύονται.
Πλέον ο «Μπίσκα» ζει μια ήσυχη ζωή στη γενέτειρά του, ολοκληρώνοντας τη ξενάγησή μας με έκφραση καλοσυνάτη και καθησυχαστική. «Ο Ζέλικο ήξερε πάντα πώς να βοηθάει τους παλιούς φίλους του και όλο τον κόσμο. Αυτή, λοιπόν, η μπύρα είναι προς τιμήν του, για να την απολαμβάνουν οι επισκέπτες του καφέ. Χάρη σε αυτόν μας έχουν μάθει παντού. Όλοι έμαθαν το Τσάτσακ χάρη στον Ομπράντοβιτς. Πριν από μερικά χρόνια βρέθηκε εδώ η ελληνική κρατική τηλεόραση! Έκαναν γυρίσματα για τέσσερις ώρες (σ.σ. αναφέρεται στην εκπομπή "Βαλκάνια Εξπρές" της ΕΡΤ). Και όλα αυτά χάρη στον Ζέλικο. Μάλιστα εμφανίστηκε τυχαία εδώ την ώρα που γίνονταν τα γυρίσματα. Δεν ήθελε να μιλήσει στην κάμερα όμως έβγαλε φωτογραφίες με όλους. Είμαι οπαδός της Μπόρατς όμως στηρίζω και την Παρτιζάν. Κι εννοείται πως έβλεπα και τον Παναθηναϊκό εκείνα τα χρόνια. Πώς να μην το κάνω όταν ο Ζοτς είναι ο καλύτερος φίλους μου»; Πέρα από την αφόρητα συχνή χρήση αυτής της φράσης που αλλοιώνει το μεγαλείο της, ο Ζέλικο Ομπράντοβιτς θα νιώθει πάντα πως το Τσάτσακ είναι το σημείο που άρχισαν όλα, έχοντας κερδίσει τον σεβασμό και την αγάπη των ανθρώπων του. Το διαβάζεις στο βλέμμα τους, στη φωνή τους, στον τρόπο που μιλούν για αυτόν.
Φύγαμε από το Kafe ŽOC με χαμόγελο και ένα… živeli (στην υγειά μας, στα σερβικά) για το ιστορικό Ζέλοβο. Το ανοιχτό γήπεδο που έγινε το καταφύγιο και ο κόσμος του Ομπράντοβιτς, χαιρετίζοντας την είσοδό του στην ενήλικη ζωή.
Εδώ παιζόταν το καλύτερο μπάσκετ στη Γιουγκοσλαβία
Το playground στο Τσάτσακ αποτελεί ιερό μπασκετικό χώρο για τους Γιουγκοσλάβους. Το 1949, οι εργάτες του σιδηροδρομικού σταθμού της πόλης αποφάσισαν να στήσουν ένα γήπεδο μπάσκετ σε εκείνο το χωράφι όπου προηγουμένως υπήρχαν απλώς δυο αυτοσχέδια καλάθια. Χώρισαν μάλιστα τον αγωνιστικό χώρο από τις εξέδρες τοποθετώντας ράγες που είχαν περισσέψει από την κατασκευή του σιδηροδρόμου! Από το τσιμέντο του Ζέλοβο που εξελίχθηκε στην έδρα της Ζελέζνιτσαρ, πέρασαν μετέπειτα χρυσοί Ολυμπιονίκες, πρωταθλητές κόσμου και Ευρώπης αλλά και ένας NBAer.
Ο Μίλος Μπόχινιατς, προπονητής του Ζέλικο Ομπράντοβιτς στο δημοτικό σχολείο, βετεράνος παίκτης και διευθυντής της Ζελέζνιτσαρ, μάς υποδέχτηκε στο εστιατόριο που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του γηπέδου και εξήγησε την ιδιαίτερη σχέση της πόλης με το μπάσκετ.
«Όλοι μιλούν για τον Ντράγκαν Κιτσάνοβιτς και τον Ομπράντοβιτς όμως ο Ράντμιλο Μίσοβιτς ήταν η αρχή των πάντων. Ήταν ο πρώτος μεγάλος σταρ που έβγαλε το Τσάτσακ στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και στις αρχές του ’70. Πέρασε όλη την καριέρα του παίζοντας για τις δυο ομάδες της πόλης, την Μπόρατς και τη Ζελέζνιτσαρ ενώ κέρδισε πέντε χρονιές τον τίτλο του πρώτου σκόρερ στη Γιουγκοσλαβία. Πολλοί, επίσης, ξεχνούν τον Ράντισαβ Τσούρτσιτς που αγωνίστηκε στη Ζελέζνιτσαρ. Για την ακρίβεια, ήταν ο μοναδικός καλός παίκτης της περιοχής που δεν έπαιξε στην Μπόρατς. Μετά τη Ζελέζνιτσαρ πήγε στην Ολίμπια Λιουμπλιάνα και μέχρι σήμερα είναι το μοναδικό παιδί του Τσάτσακ που έπαιξε στο ΝΒΑ. Μάλιστα το 1990 ήταν συμπαίκτης με τον Ζέλικο στην Εθνική Γιουγκοσλαβίας που κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στο Μουντομπάσκετ της Αργεντινής». Παρεμπιπτόντως, ο Τσούρτσιτς έπαιξε στους Ντάλας Μάβερικς τη σεζόν 1992-93, έχοντας 2.9 πόντους και 2.5 ριμπάουντ σε 20 αγώνες. «Τώρα το καμάρι μας είναι ο Άλεκσα. Ο Ζέλικο τον έχει βοηθήσει πολύ στην Παρτιζάν»
Ο Μπόχινιατς συνεχίζει την αφήγηση με το γήπεδο που ασκούσε μια αφάνταστη γοητεία στους ανθρώπους του Τσάτσακ, δείχνοντας τα δυο graffiti γύρω από το ανοιχτό με τις ατάκες του Ομπράντοβιτς που περιγράφουν γλαφυρά την ιστορία του Ζέλοβο.
«Εδώ παιζόταν το καλύτερο μπάσκετ στη Γιουγκοσλαβία» το πρώτο.
Και το δεύτερο, πλάι στις τσιμεντένιες εξέδρες: «Έρχονται τρεις πιτσιρικάδες, σε κερδίζουν και μετά περιμένεις δυο ώρες στην κερκίδα μέχρι να έλθει ξανά η σειρά σου».
Τι έχει να πει επί τους θέματος; «Το Ζέλοβο είναι ένα από τα πρώτα ανοιχτά γήπεδα στην πόλη. Όποιον και να ρωτήσεις στο Τσάτσακ, ξέρει το Ζέλοβο. Αν δεν το ξέρει, είναι τρελός. Θυμάμαι μια ιδιαίτερη ιστορία. Κάποια στιγμή η Μπόρατς αντιμετώπιζε τη Ζαντάρ του Κρέζιμιρ Τσόσιτς στο κλειστό γήπεδο της πόλης, το "Borac Hall". Κάποια στιγμή, λοιπόν, ο Τσόσιτς κάρφωσε και σμπαράλιασε το ταμπλό! Και ήλθαν εδώ, στο Ζέλοβο, για να πάρουν ένα ταμπλό από το ανοιχτό για να συνεχιστεί ο αγώνας. Περιμέναμε δυο ώρες για να αρχίσει ξανά το ματς! Ευτυχώς, κέρδισε η Μπόρατς και φύγαμε χαρούμενοι. Η ιστορία με τον Μοράβα, ότι δηλαδή οι καλοί σουτέρ πλένουν τα χέρια τους δεν αρκεί. Πρέπει να σουτάρεις. Πρέπει να έρχεσαι εδώ και να ρίχνεις 500 - 1.000 σουτ τη μέρα. Έτσι γίνεσαι καλός σουτέρ».
«Ήλθε με τον Παναθηναϊκό για να βοηθήσει τη Ζελέζνιτσαρ»
Την 1η Σεπτεμβρίου 2002, ο πρωταθλητής Ευρώπης Παναθηναϊκός πραγματοποίησε το βασικό στάδιο της προετοιμασίας του στα βουνά του Ζλάτιμπορ. Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας, λοιπόν, οι «πράσινοι» μετέβησαν στο Τσάτσακ, τη γενέτειρα του Ομπράντοβιτς για να δώσουν φιλικό με την… ταπεινή Ζελέζνιτσαρ, τη μεγάλη αντίπαλο της Μπόρατς, που αγωνιζόταν στην τρίτη κατηγορία της Σερβίας! «Ο Ζέλικο ήταν πάντα αυτός ο ωραίος τύπος. Ξέχωρα από το τι πρεσβεύει ως προπονητής. Η αγάπη του για το μπάσκετ είναι μεγαλύτερη για οτιδήποτε άλλο. Το ίδιο όμως ισχύει για τον τόπο του. Βλέπεις αυτή τη φωτογραφία; Με τον Αλβέρτη, τον Φώτση, τον Λάκοβιτς… Ήλθε εδώ για να βοηθήσει τη Ζελέζνιτσαρ να πουλήσει εισιτήρια και να κερδίσει χρήματα από εκείνο το φιλικό για να επιβιώσει! Έστω και αν εκείνη τη χρονιά η "Ζέλε" αγωνιζόταν στην τρίτη κατηγορία. Ο Ομπράντοβιτς έπαιξε στην Μπόρατς όμως αγαπούσε και τη Ζελέζνιτσαρ σαν ομάδα του Τσάτσακ».
Ειρρήσθω εν παρόδω, πολλοί παίκτες που αγωνίστηκαν στην Μπόρατς φόρεσαν πρώτη τη φανέλα της Ζελέζνιτσαρ. Σε αντίθεση με την Μπόρατς που παίζει συνεχώς στην πρώτη κατηγορία και εσχάτως, στην Αδριατική Λίγκα, η «Ζέλε» συμμετέχει στις χαμηλότερες κατηγορίες. Ουσιαστικά, παράγει παίκτες για την Μπόρατς. Και γι’ αυτό, όλοι στο Τσάτσακ την αγαπούν σαν την ομάδα που μπορεί να μην έχει την οικονομική άνεση όμως κουβαλά τεράστια ιστορία.
Χάρη, λοιπόν, σε μια γενναιόδωρη συγκυρία, υπολογισμένη από τη μοίρα, το πατρικό του Ζοτς ήταν πολύ κοντά στο Ζέλοβο. Εκείνο το ανοιχτό γήπεδο του είχε φανεί πως περιείχε όλη τη μαγεία και το φως του κόσμου, γνωρίζοντας πως από τον ίδιο χώρο πέρασε τα προηγούμενα χρόνια το είδωλό του, ο Ντράγκαν Κιτσάνοβιτς. Το Τσάτσακ σηκώθηκε στο πόδι όταν η Γιουγκοσλαβία κατέκτησε το πρώτο χρυσό μετάλλιο της ιστορίας της σε Ευρωμπάσκετ, το 1973 στη Βαρκελώνη και ο «Κίτσα» ήταν εκεί. Ο 13χρονος Ζέλικο γραπώθηκε από αυτό το συναίσθημα στο γήπεδο που αναποδογύρισε τη ζωή του. Εν τέλει, τι σημαίνει ο Ομπράντοβιτς για το Τσάτσακ; «Τα πάντα! Όχι μόνο για το μπάσκετ. Ο Ζέλικο έχει βοηθήσει πολλούς ανθρώπους, με διαφορετικούς τρόπους. Και για αυτό τον αγαπάμε περισσότερο… Δεν σημαίνουν τόσα πολλά οι νίκες με την Παρτιζάν ή τις άλλες ομάδες του. Αλλά ο τρόπος που συμπεριφέρεται και η σοφία του. Πίστεψέ με… Έχει βοηθήσει τόσο κόσμο εδώ.
Σε κάθε γήπεδο, σε κάθε πόλη, σε κάθε χώρα στην πρώην Γιουγκοσλαβία σηκώνονται όρθιοι και τον χειροκροτούν. Στο Ζαντάρ, στο Σπλιτ, στο Ζάγκρεμπ. Παντού! Μόνο στον Ερυθρό Αστέρα δεν συμβαίνει» υπερθεματίζει ο Μπόχινιατς.
Έτσι έγινε αρχηγός ο Ομπράντοβιτς
Την παράξενη σιωπή που βασίλευε σε αυτό το μέρος διέκοψε προσωρινά μια παρέα από 5-6 πιτσιρικάδες που όρμησαν στο ανοιχτό για σουτάκια στην πάνω μπασκέτα. Όπως, δηλαδή, έκαναν πιο παλιά ο Μίσοβιτς, ο Κιτσάνοβιτς και ο Ομπράντοβιτς πριν εξελιχθούν στους μπασκετικούς θρύλους του Τσάτσακ. Όταν ακόμη τα μάτια τους φανέρωναν καθαρές ψυχές και ένα μάλλον άγραφο αλλά απέραντο και φωτεινό. «Ο Ζέλικο άρχισε να παίζει μπάσκετ στο δημοτικό σχολείο "Ράτκο Μίτροβιτς". Έπειτα πήρε μεταγραφή σε άλλο σχολείο. Ήταν μικρός, γρήγορος, καλός σουτέρ… Ήταν 13-14 ετών όμως δεν είχε πρόβλημα να παίζει με μεγαλύτερους. Ήταν αρχηγός της ομάδας και μετά πήγε στις ακαδημίες της Μπόρατς. Εγώ τον έκανα αρχηγό» εξηγεί ο Μπόχιανιτς, παραθέτοντας μια απολαυστική ιστορία που μοιράστηκε τα προηγούμενα χρόνια σε συνέντευξη του ο Ομπράντοβιτς. Τι είχε αποκαλύψει, λοιπόν, ο Ζοτς; «Εκείνη την εποχή, ο παίκτης της Ζελέζνιτσαρ, Μίλος Μπόχινιατς έγινε προπονητής μας. Το ότι ήλθε σε εκείνη τη σχολική ομάδα ήταν τεράστια έκπληξη για όλους μας. Αμέσως με έκανε αρχηγό! Πίστεψα πως ήταν πολύ σημαντικό, ένιωθα πραγματικά σπουδαίος όμως στη συνέχεια έμαθα ότι είχε αρχίσει να βγαίνει με την ξαδέλφη μου! Και ίσως γι’ αυτό με έκανε κάπτεν»! Του ζητήσαμε να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει την πληροφορία αλλά περιορίστηκε σε ένα πλατύ χαμόγελο και συνέχισε το τσιγάρο του.
Τα τελευταία χρόνια, το ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ στο Τσάτσακ φέρει το όνομα του Ντράγκαν Κιτσάνοβιτς. Του Γιουγκοσλάβου θρύλου που πανηγύρισε δέκα μετάλλια με τους «πλάβι» σε Ολυμπιακούς Αγώνες, Παγκόσμια Κύπελλα και Ευρωμπάσκετ, περνώντας στην μπασκετική αιωνιότητα με την είσοδό του στο Hall of Fame της FIBA, το 2010. Ένας από τους κορυφαίους παίκτες όλων των εποχών, το είδωλο του Ομπράντοβιτς και εκείνος που έκανε προπονητή τον Ζοτς εν μια νυκτί, όταν ως αντιπρόεδρος της Παρτιζάν κι εν μέσω εθνικής προετοιμασίας για το Ευρωμπάσκετ της Ρώμης, του πρότεινε τη δουλειά. Με μια όμως προϋπόθεση. Να σταματήσει άμεσα το μπάσκετ και να αφοσιωθεί στην προπονητή. Ο Ομπράντοβιτς δέχτηκε και τα υπόλοιπα είναι ιστορία. Στην τελετή της ονοματοδοσίας του Ζέλοβο το 2017, οι δυο τους πλαισιώθηκαν από τον Ντούσαν Ίβκοβιτς. «Δεν ξέρω πού άλλου θα μπορούσαν να βρεθούν μαζί οι τρεις τους… Ίσως μόνο σε αυτό το γήπεδο» καταλήγει ο Μίλος Μπόχινιατς και το βλέμμα του χάνεται στο Ζέλοβο. Πλέον τα περισσότερα λευκά καθίσματα είναι σπασμένα και οι εξέδρες είναι σκονισμένες όμως για όλους όσοι πέρασαν από εκεί, θα είναι το αιώνιο και εύθραυστο καταφύγιο των παιδικών χρόνων, ο κόσμος, η ζωή τους, το σύμπαν τους όπου χωρούν τα πάντα.
Η Αγία Τριάδα του Τσάτσακ
Φύγαμε από το Ζέλοβο με τελικό προορισμό το «Borac Hall». Εκεί όπου στις 30 Οκτωβρίου 2021, ο Ζέλικο Ομπράντοβιτς επέστρεψε ως αντίπαλος στη γενέτειρά του, το Τσάτσακ, και οι συντοπίτες του χάρισαν ένα μοναδικό standing ovation στον άνθρωπό τους. Ήταν η έκτη αγωνιστική στην Αδριατική Λίγκα και η Παρτιζάν αντιμετώπιζε την Μπόρατς. Κατά την είσοδό του, δέχτηκε ένα παρατεταμένο χειροκρότημα από τον κόσμο που βρέθηκε στις εξέδρες και απάντησε δείχνοντας στο σημείο της καρδιάς.
Ο Ομπράντοβιτς άρχισε την καριέρα του στην Μπόρατς Τσάτσακ τη σεζόν 1977-78, ντεμπουτάροντας σε ηλικία 18 ετών στην πρώτη ομάδα. Εκείνη τη χρονιά έπαιξε σε έξι αγώνες στο πρωτάθλημα της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας, σημειώνοντας συνολικά τρεις πόντους. Για την ιστορία, τον τίτλο εκείνη τη σεζόν πανηγύρισε η Μπόσνα Σαράγιεβο ενώ η Μπόρατς τερμάτισε στη δέκατη θέση μεταξύ 14 ομάδων με ρεκόρ 11-15. Τα επόμενα χρόνια ο Ζοτς καθιερώθηκε ως βασικός πλέι μέικερ και το 1984, πήρε τα ταλέντα του και μετακόμισε στο Βελιγράδι για λογαριασμό της Παρτιζάν.
Πλέον στο κλειστό γυμναστήριο μπάσκετ στο Τσάτσακ βρίσκεται ένα επιβλητικό πανό με τις τρεις μεγάλες μπασκετικές προσωπικότητες της πόλης, εκφράζοντας αιώνια ευγνωμοσύνη και σεβασμό στον Ράντμιλο Μίσοβιτς, στον Ντράγκαν Κιτσάνοβιτς και στον Ζέλικο Ομπράντοβιτς. Οι τρεις μαζί, κρατώντας μια μπάλα, πάνω από το έμβλημα της Μπόρατς, με τη σημείωση: «Σκίζουμε δίχτυα, γράφουμε ιστορία»! Στους εσωτερικούς χώρους, στους διαδρόμους και στα γραφεία του «Borac Hall», οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες βεβαιώνουν πως οι σελίδες της ιστορίας και οι αναμνήσεις δεν θα χαθούν ποτέ.
Τα χρόνια που ο Ζέλικο Ομπράντοβιτς πέρασε στο Τσάτσακ, όταν άρχισε να κατανοεί πως ξεκινά το μεγάλο παιχνίδι της ζωής και είναι πια υπεύθυνος για κάθε πράξη, για την επιτυχία και την αποτυχία του, δεν θα γλιστρήσουν ποτέ μέσα από τα χέρια του. Ακολούθησαν χρόνια δόξας και πληρότητας στα παρκέ όλης της Ευρώπης όμως οι εικόνες που βίωσε στη γενέτειρά του θα αποπνέουν πάντα αυτή την παράξενη δύναμη. Και κάθε φορά που επιστρέφει σπίτι με ένα τρόπαιο στα χέρια, ξέρει πως κάπου στην καρδιά της Σερβίας, κάποιοι άνθρωποι πανηγυρίζουν με τη ψυχή τους για εκείνον.
- Θερμές ευχαριστίες στον Uros Radisic για τη βοήθειά του στη μετάφραση και στην οικογένεια των Dragan και Tatiana Pavlovic για τη φιλοξενία στο Τσάτσακ
Art direction / γραφικά: Χρήστος Ζωίδης
PHOTO CREDITS: Dusko Radisic / Lejca Photography
Built with Shorthand