Το παρελθόν του εν λόγω γηπέδου ορίζεται από το παρελθόν της ομάδας. Η Μπαρτσελόνα, εξελικτικά, πνευματικά, αγωνιστικά, δεν μπορούσε να μείνει αμετακίνητη. Δίπλα σε αυτά λάβετε υπόψη τις οικονομικές δυσκολίες του ξεκινήματος και την έλλειψη μεγάλων ανοιχτών χώρων στη Βαρκελώνη στις αρχές του 20^ου αιώνα. Εκείνη την περίοδο διενεργούνταν στην πόλη η αστική της επέκταση και έτσι ήταν πολύ δύσκολο να βρεθούν κατάλληλες ποδοσφαιρικές εγκαταστάσεις. Ήταν αναπόφευκτο, λοιπόν, στα πρώτα χρόνια ο σύλλογος να αλλάζει διαρκώς έδρα. Πρώτα ήταν το ποδηλατοδρόμιο της Bonanova (1899-1900), ακολούθησε το γήπεδο του ξενοδοχείου Casanovas (1900-1901), έπειτα αυτό στη λεωφόρο Carrera d’ Horta (1901-1905) και μετά η έκταση στην Carrer de Muntaner (1905-1909). 

Η αστάθεια στο ζήτημα της έδρας δεν εμπόδισε την ανάπτυξη του κλαμπ. Οι «Μπλαουγκράνα» μεγάλωναν σταθερά και σίγουρα σε όλα τα υπόλοιπα πεδία: κοινωνικά, αριθμητικά (μέλη), ποδοσφαιρικά. Η θετική απήχηση στα προαναφερόμενα τμήματα έφερε το επιθυμητό. Το 1909, στις 14 Μαρτίου, εγκαινιάστηκε το πρώτο ιδιόκτητο γήπεδο του συλλόγου. Βρισκόταν στην οδό Industria, είχε χωρητικότητα έξι χιλιάδων θέσεων και φιλοξένησε την ομάδα μέχρι το 1922. Η χρονιά αυτή αποτελεί ορόσημο για το γηπεδικό ζήτημα των «Μπλαουγκράνα».

Στις 20 Μαΐου 1922 εγκαινιάστηκε το γήπεδο στην περιοχή «Le Corts», αυτό που έμεινε γνωστό ως «Camp de Les Corts».

Η δημιουργία του συνέπεσε με την πρώτη μεγάλη επέκταση, και μαζί χρυσή εποχή, του συλλόγου. Σχεδιάστηκε από τους Santiago Mestres, Josep Alemany, κόστισε 991.984 πεσέτες (σ.σ το νόμισμα της Ισπανίας πριν το ευρώ) και είχε, αρχικά, χωρητικότητα 22.000 θεατών. Ο αριθμός των ατόμων που μπορούσε να φιλοξενήσει σταδιακά άλλαξε και έφτασε μέχρι και τις 60.000. Ο λόγος για τις συνεχόμενες αυξήσεις της χωρητικότητας ήταν απλός: η θετική απήχηση, η αποδοχή, του κλαμπ όλο και μεγάλωνε. Έρχονταν επιτυχίες, μεγάλα ποδοσφαιρικά ονόματα…

Η ανάγκη για ακόμα μεγαλύτερο γήπεδο ήταν επιτακτική. Το διοικητικό συμβούλιο μελέτησε τα γεγονότα και τις προοπτικές και πήρε την απόφαση να χτιστεί νέο, μεγαλύτερο από το «Le Corts», γήπεδο.

Είχε έρθει η ώρα για το Καμπ Νόου

Το τέλος της δεκαετίας του ’40 βρήκε την Μπαρτσελόνα πρωταθλήτρια Ισπανίας. Μπαίνοντας στα 50’s, ο σύλλογος αύξησε σημαντικά τα μέλη του. Υπήρξε, όμως, και μια μεταγραφή που συνέβαλλε σημαντικά στη μεγέθυνση του συλλόγου και στη δημιουργία νέου, μεγαλύτερου, γηπέδου. Ποια ήταν αυτή; Η απόκτηση του Ούγγρου επιθετικού Λάζλο Κουμπάλα.

Ο παίκτης αγαπήθηκε όσο κανείς από τους φιλάθλους και σε συνδυασμό με τη συμβολή του στις επιτυχίες της «Μπάρτσα», η ομάδα διεύρυνε σημαντικά τη βάση υποστηρικτών και αύξησε των αριθμό επιτυχιών της.

Ο Κούμπαλα ήταν βασικός παράγοντας της εντός γηπέδου κυριαρχίας των «Μπλαουγκράνα». Όλα αυτά, λοιπόν, οδήγησαν στην αναπόφευκτη δημιουργία μεγαλύτερου γηπέδου. Το 1953, ο τότε υποψήφιος πρόεδρος, ο δήλωνε, στο πλαίσιο της προεκλογικής του καμπάνιας, ότι «έχουμε ανάγκη, θέλουμε και θα έχουμε νέα έδρα».

Ο εκσυγχρονισμός του οργανισμού «Μπαρτσελόνα» ήταν αναγκαίος και, όπως αποδείχθηκε, εφικτός.

Οι εργασίες του Καμπ Νόου ξεκίνησαν το 1955. Τα αρχιτεκτονικά σχέδια ανήκαν στους Francesc Mitjans, Josep Soteras Lorenzo Garcia. Δυο χρόνια μετά, στις 24 Σεπτεμβρίου 1957, έγιναν τα εγκαίνια, ανήμερα της γιορτής της «La Merce», της πολιούχου της Βαρκελώνης.

Το κόστος κατασκευής έφτασε τα 288 εκατομμύρια πεσέτες, αυξημένο κατά 336% (!) σε σχέση με τον αρχικό υπολογισμό, ενώ η χωρητικότητα του γηπέδου κάλυπτε 99.053 θέσεις (το μεγαλύτερο στάδιο στην Ευρώπη). Η νέα έδρα έγινε, στην ουσία εμμέσως, και σύμβολο αντίστασης στον «Φρανκισμό» που καταδυνάστευε την Ισπανία.

Η αντίδραση στην καταπίεση της καταλανικής ταυτότητας εκφραζόταν και στο γήπεδο, όσο γινόταν. Η χώρα ήταν απομονωμένη λόγω των δεσμών της με τον ευρωπαϊκό φασισμό και πληγωμένη, όπως όλες οι ευρωπαϊκές χώρες, από τον πόλεμο. Το ποδόσφαιρο ήταν διέξοδος και το Καμπ Νόου έδινε τον χώρο εκτόνωσης και δράσης.

Η Μπαρτσελόνα βρίσκεται μπροστά στη μεγαλύτερη μετάβαση της σύγχρονης ιστορίας της: τη ριζική ανακαίνιση του Καμπ Νόου, που αποτελεί τον πυρήνα του κολοσσιαίου προγράμματος Espai Barça. Δεν είναι απλώς μια ανακαίνιση γηπέδου, είναι η δημιουργία ενός ολόκληρου αστικού, αθλητικού και εμπορικού συμπλέγματος που υπόσχεται να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητα του συλλόγου και τη σχέση του με την πόλη.

Όταν το νέο διοικητικό συμβούλιο ανέλαβε, έσπευσε να πείσει ότι το δικό του σχέδιο ήταν όχι μόνο πιο σύγχρονο αλλά και επιβεβλημένο. Το προηγούμενο πλάνο είχε ήδη κοστίσει 145 εκατ. ευρώ, ενώ μόλις το 5% του έργου είχε προχωρήσει. «Υποκοστολογημένο» και «εκτός χρονοδιαγράμματος» ήταν οι δύο λέξεις που συνόψισαν τη διάγνωση. Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: το έργο χρειάζεται επαναπροσδιορισμό από την αρχή.

Τον Οκτώβριο του 2021, τα τακτικά μέλη κλήθηκαν να αποφασίσουν: «Ναι» ή «Όχι» σε δανεισμό έως 1,5 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 900 εκατ. προορίζονταν αποκλειστικά για το νέο «Καμπ Νόου». Η διοίκηση υποσχέθηκε ότι το αγωνιστικό μπάτζετ δεν θα επηρεαστεί και ότι οι εργασίες θα ξεκινούσαν το καλοκαίρι του 2022. Το έργο θα ολοκληρωνόταν «προς τα τέλη του 2025».

Η ανταπόκριση ήταν σαρωτική: 87,8% των ψηφισάντων έδωσαν την έγκρισή τους. Το Espai Barça είχε πλέον τη δημοκρατική νομιμοποίηση που χρειαζόταν.

Κι όμως, αμέσως μετά άρχισαν να ξεσπούν εσωτερικές εντάσεις, αποχωρήσεις στελεχών, αμφισβητήσεις του προηγούμενου σχεδιασμού και συνεχείς αναθεωρήσεις. Ήταν η αρχή μιας περιόδου όπου κάθε βήμα προόδου συνοδευόταν από δύο βήματα αβεβαιότητας.

Το Espai Barça γεννήθηκε ως όραμα, αλλά η πραγματική του δοκιμασία θα ήταν πάντα η υλοποίηση, μέσα σε ένα περιβάλλον οικονομικό, πολιτικό και θεσμικό που δεν συγχωρεί λάθη.

Τα χρήματα και οι προκλήσεις

Η ανακαίνιση του «Καμπ Νόου», κόστους περίπου 1,5 δισ. ευρώ, είναι ένα από τα πιο περίπλοκα οικονομικά εγχειρήματα που έχει επιχειρήσει ευρωπαϊκός σύλλογος. Παρά την αρχική αισιοδοξία, το οικονομικό έδαφος κάτω από τη Μπαρτσελόνα υπήρξε σαθρό, ασταθές και γεμάτο αιχμές. Όταν η διοίκηση Λαπόρτα ανέλαβε, βρήκε ένα χρηματοδοτικό πλαίσιο ήδη υπογεγραμμένο από την προηγούμενη ηγεσία: μια συμφωνία με την Goldman Sachs για 815 εκατ. ευρώ, με επιτόκια 3–4%. Η νέα διοίκηση όχι μόνο ανακάλυψε ότι μέρος του αρχικού δανείου είχε χρησιμοποιηθεί για άλλες υποχρεώσεις του συλλόγου, αλλά αναγκάστηκε να ζητήσει νέο δανεισμό,  595 εκατ. ευρώ τον Αύγουστο του 2021 για να καλύψει βραχυπρόθεσμα χρέη που έτρεχαν.

Παράλληλα, ο σύλλογος έπρεπε να αντιμετωπίσει τη δική του οικονομική κρίση: υπέρογκους μισθούς, συσσωρευμένα χρέη, αλλά και την ανάγκη να συνεχίσει να διατηρεί ανταγωνιστική ομάδα. Οι «financial levers» του καλοκαιριού του 2022, οι πωλήσεις μελλοντικών τηλεοπτικών δικαιωμάτων και μετοχών της Barca Studios, έκλεισαν «τρύπες» αλλά δεν αφορούσαν το γήπεδο. Το Espai Barça έπρεπε να χρηματοδοτηθεί ξεχωριστά.

Το σχέδιο ήταν απλό στη θεωρία: το νέο γήπεδο θα δημιουργούσε τεράστια νέα ροή εσόδων μέσω VIP σουιτών, corporate συνεργασιών και τουριστικής αξιοποίησης. Υπολογιζόταν ότι η Μπάρτσα θα έβγαζε 150 εκατ. ευρώ επιπλέον τον χρόνο, μόνο 50 από τα οποία θα πήγαιναν στις δόσεις του δανείου. Όμως όταν η διοίκηση Λαπόρτα άλλαξε τον σχεδιασμό, ο αριθμός αυτός «έπεσε» στα 120 εκατ. ευρώ. Κανείς δεν εξήγησε ποτέ πειστικά γιατί.

Η Goldman Sachs και η JP Morgan βρέθηκαν να «χτίζουν» μια εξαιρετικά περίπλοκη χρηματοδότηση μέσα σε δυσμενές διεθνές περιβάλλον. Ο πόλεμος στην Ουκρανία εκτόξευσε τις τιμές των υλικών. Οι παγκόσμιες τράπεζες κλονίστηκαν από διαδοχικές κρίσεις. Το επιτόκιο δανεισμού εκτοξεύτηκε στο 8–10%. Κάποιοι αναλυτές χαρακτήρισαν τα ομόλογα του γηπέδου… «σκουπίδια». 

Την ίδια ώρα, ο σύλλογος βίωνε εσωτερική αστάθεια:

- Αποχωρήσεις στελεχών

- Ρήξεις στο διοικητικό συμβούλιο

- Απομάκρυνση εταιρειών που είχαν δουλέψει χρόνια στο έργο

- Μια αλυσίδα νέων συνεργατών χωρίς εμπειρία σε έργα τέτοιου μεγέθους

Ακόμη και η επιλογή της εταιρείας Limak ως κύριου εργολάβου προκάλεσε σοκ στην κατασκευαστική αγορά. Οι μεγάλες ισπανικές εταιρείες θεώρησαν αδύνατο να παραδοθεί το έργο τόσο γρήγορα και τόσο φτηνά όσο υποσχέθηκε η Limak. Κάποιοι μίλησαν για «παράλογο ρίσκο», άλλοι για «τεράστιο τεχνικό στοίχημα».

Παρά την πίεση, τον Απρίλιο του 2023 η Μπαρτσελόνα ανακοίνωσε ότι κλείστηκε η χρηματοδότηση: 1,45 δισ. ευρώ από 20 διεθνείς επενδυτές. Δεν έγιναν γνωστά επιτόκια, όροι, ούτε η δομή των δανείων. Η διοίκηση μίλησε για «ιστορική συμφωνία». Οι αναλυτές για αδιαφάνεια.

Κι όμως, το πραγματικό στοίχημα βρίσκεται αλλού:

- Θα αποδώσει εμπορικά το νέο Καμπ Νόου;

- Θα γεμίσουν οι premium σουίτες;

- Θα αυξηθεί ο τουρισμός όπως υπολογίζεται;

- Θα δημιουργηθεί η σταθερή ροή εσόδων που θα κάνει τις δόσεις βιώσιμες;

Γιατί χωρίς αυτά, το μεγαλόπνοο σχέδιο κινδυνεύει να γίνει βρόγχος αντί σανίδα σωτηρίας. Το Espai Barça δεν είναι απλώς ένα έργο. Είναι ένα τεστ επιβίωσης και οι αριθμοί δεν συγχωρούν.

Η επιβίωση με το νέο Καμπ Νόου – Ευκαιρία ή κίνδυνος;

Εδώ βρίσκεται η ουσία της Μπαρτσελόνα σήμερα: το γήπεδο δεν είναι πλέον σύμβολο, αλλά εργαλείο επιβίωσης. Το νέο «Καμπ Νόου» γίνεται κέντρο της αφήγησης μιας ομάδας που παλεύει να σταθεί οικονομικά, αγωνιστικά και θεσμικά. Μετά την ολοκλήρωση της ανακατασκευής και την πλήρη λειτουργία όλων των εγκαταστάσεων, οι οικονομικές προβλέψεις του συλλόγου δείχνουν ότι τα ετήσια έσοδα του γηπέδου θα κυμανθούν περίπου μεταξύ 340 και 400 εκατομμυρίων ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι τα έσοδα σχεδόν θα διπλασιαστούν σε σχέση με την προ ανακαίνισης εποχή, όπου το γήπεδο απέφερε περίπου 160 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο.

Η αύξηση αυτή θα προέλθει από μια σειρά νέων ή ενισχυμένων πηγών εσόδων:

- Premium και VIP θέσεις, που αναμένεται να αποφέρουν πάνω από 200 εκατ. ευρώ ετησίως.

- Χορηγίες και δικαιώματα ονομασίας, με τη συμφωνία με τη Spotify να συμβάλλει καθοριστικά.

- Αγώνες, εκδηλώσεις και συναυλίες, που θα αξιοποιούν τον πολυλειτουργικό χαρακτήρα του νέου γηπέδου.

- Μουσείο, περιηγήσεις και εμπορικοί χώροι, που υπολογίζεται ότι θα ενισχύσουν σημαντικά τα λειτουργικά έσοδα.

 Το νέο αφήγημα της διοίκησης Λαπόρτα είναι σαφές:

- Η Μπάρτσα δεν έχει απλώς ανάγκη από ένα ανακαινισμένο στάδιο.

- Έχει ανάγκη από μια νέα ταυτότητα.

- Ένα γήπεδο που θα λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο.

- Ένα brand που θα πουλάει εμπειρίες και όχι μόνο ποδόσφαιρο.

Κι εδώ αρχίζει η συζήτηση που διχάζει ακόμη και τους πιο αφοσιωμένους οπαδούς. Η Μπαρτσελόνα κινδυνεύει να μετατραπεί σε ένα είδος «θεματικού πάρκου»; Ένας τόπος όπου το συναίσθημα υποχωρεί μπροστά στις ανάγκες της αγοράς; Μπορεί ένα σύγχρονο εμπορικό κέντρο να συνυπάρξει με το σύνθημα «Més que un club»;

Για πολλούς, ο κίνδυνος είναι πραγματικός. Τι απομένει όταν ένας σύλλογος που κάποτε υπερηφανευόταν για την κοινωνική του πληρότητα αναγκάζεται να κυνηγήσει VIP τουρίστες για να επιβιώσει; Πώς διατηρείται η ψυχή όταν το εισιτήριο γίνεται «προϊόν» και η εμπειρία «πακέτο premium»;

Ωστόσο, η άλλη πλευρά της συζήτησης είναι εξίσου πειστική: 

1. Αν η Μπάρτσα δεν προσαρμοστεί, θα μείνει πίσω. 

2. Η Ρεάλ Μαδρίτης εκσυγχρονίζει το "Μπερναμπέου" με υπερτεχνολογία και εμπορικότητα. 

3. Η Premier League κινείται σε άλλες ταχύτητες.

4. Ο ανταγωνισμός δεν αφήνει περιθώρια στασιμότητας.

 Το νέο Καμπ Νόου προσφέρει δυνατότητες που η παλιά έδρα δεν μπορούσε:

– Αύξηση χωρητικότητας,

– Τεράστια εμπορικά έσοδα,

– Νέα εταιρικά προϊόντα,

– Διεθνή προβολή,

– Και, κυρίως, ένα σταθερό οικονομικό μοντέλο.