Φάκελος: Χουλιγκανισμός 2.0

Το ψυχογράφημα ενός σκοτεινού κόσμου

Ο Τομπάιας Τζόουνς εξηγεί στο Gazzetta πώς είναι να ζει κανείς ανάμεσα στους Ultras

«Ultras». Λέξη συνώνυμη για άλλους με την παρανομία και το κακό και για άλλους με μια γλυκιά γοητεία. Όταν στα τέλη της δεκαετίας του 1960 πάντως, η ιταλική «Gazzetta dello Sport» τη χρησιμοποιούσε για πρώτη φορά για να περιγράψει τους φανατικούς οπαδούς της Σαμπντόρια και της Τορίνο, δεδομένα δεν θα περίμενε πως μερικές δεκάδες χρόνια μετά θα όριζε τόσα πολλά αναφορικά με την οπαδική κουλτούρα.

Ετυμολογικά, προέρχεται από το ομώνυμο λατινικό επίρρημα που σημαίνει πως κάτι βρίσκεται πέρα από ένα όριο. Και είναι αλήθεια πως συχνά, οι ultras ξεπερνούν τα όρια. Τα δικά τους όρια, τα όρια της νομιμότητας ή της ηθικής. Μια ολοζώντανη υποκουλτούρα στις ρωγμές του σύγχρονου ποδοσφαίρου. Στα φλεγόμενα πέταλα και τα αιματοβαμμένα σοκάκια. Πίσω από επιβλητικές ατμόσφαιρες και συχνά αρκετά εγκληματικά παραβάν. Οι ultras είναι ένα ολόκληρο και ξεχωριστό κεφάλαιο του σύγχρονου ποδοσφαίρου και το Gazzetta επιχειρεί να τους... ψυχογραφήσει.

Στο πλευρό του στη συγκεκριμένη απόπειρα είχε και τον Τομπάιας Τζόουνς, Άγγλο συγγραφέα και δημοσιογράφο που έχει εργαστεί σε πολλά κορυφαία Μέσα, όπως ο Guardian. Σε μια από τις συγγραφικές του περιπέτειες, ο Τζόουνς βυθίστηκε στον κόσμο των ultras, στη χώρα στην οποία ουσιαστικά γεννήθηκε αυτή η κουλτούρα. Ο Άγγλος ακολούθησε για καιρό τους οργανωμένους οπαδούς της Κοζέντσα, της τρίτης κατηγορίας της Ιταλίας. Ναι, οι... οπαδικοί στρατοί στην Ιταλία υφίστανται και σε αυτό το επίπεδο. Βρέθηκε στις συναντήσεις τους, στο γήπεδο, έζησε τη ζωή τους και τους κατανόησε όσο καλύτερα θα μπορούσε να το κάνει κανείς. Ο Τζόουνς κατέγραψε τις εμπειρίες του στο βιβλίο του «Ultra: The Underworld of Italian Football» και το Gazzetta ήρθε σε επικοινωνία μαζί του για να τις απορροφήσει.

Τι άνθρωποι είναι οι ultras; Πώς σκέφτονται και σε τι πιστεύουν; Γιατί παρανομούν και τι τους προσφέρει αυτός ο τρόπος ζωής;

«Η εμπειρία μου με τους ultras της Κοζέντσα ήταν φοβερή. Γεμάτη γνώση, καλή μουσική, αρκετή χαζομάρα και λίγο κίνδυνο. Ήθελα να τους καταλάβω. Πολλοί πιστεύουν πως είναι παρεξηγημένοι αλλά θεωρώ πως στην πραγματικότητα, αυτοί που δεν μπορούν να τους κατανοήσουν, που ζουν σε έναν άλλον κόσμο και δεν τους έχουν ιδιαίτερη αδυναμία είναι αυτοί που βρίσκονται στις οικονομικές και πολιτικές δυνάμεις της βιομηχανίας του ποδοσφαίρου», λέει ο Τζόουνς, αναφερόμενος έπειτα σε αυτά στα οποία αντιτίθενται οι ultras, αυτά τα οποία παλεύουν:

«Η αλήθεια είναι πως πολλοί από αυτούς λένε, πολύ ανοιχτά και ειλικρινά, πως απλά τους απολαμβάνουν τις συγκρούσεις και το ξύλο, αυτή την αδρεναλίνη και το ξέσπασμα. Οπότε απλά και εκούσια συναντιούνται με άλλα γκρουπ και συμμορίες για να συγκρουστούν και να πλακωθούν. Αλλά προσωπικά νομίζω πως οι ultras κυρίως είναι ξεκάθαρα και ευθαρσώς κατά του μοντέρνου ποδοσφαίρου, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί. Δεν τους αρέσει ο τρόπος με τον οποίο τα τηλεοπτικά δικαιώματα ορίζουν το παιχνίδι και τα οικονομικά του, δεν τους αρέσουν οι εκατοντάδες μεταγραφές και οι παίκτες που αλλάζουν συνεχώς, οι υψηλές τιμές των εισιτηρίων. Δεν γουστάρουν τίποτα από το μοντέρνο ποδόσφαιρο και αντιστέκονται σε αυτό. Παλεύουν για να κρατηθούν ζωντανοί».

«Δεν γουστάρουν το μοντέρνο ποδόσφαιρο, η βία είναι η καλύτερή τους επιλογή»

Το «παλεύουν» είναι τις περισσότερες φορές κυριολεκτικό, συχνά καταφεύγουν στη βία. Ξυλοκοπούν, επιτίθενται, δολοφονούν. Όπως τους έζησε πάντως, ο Τζόουνς θεωρεί πως η βία είναι μια από τις λίγες επιλογές έκφρασής τους.

«Επιλέγουν να εκφραστούν μέσω της βίας γιατί αυτή είναι μια από τις δύο δυνάμεις που τους έχουν απομείνει. Έχουν αυτή και όσα μηνύματα μπορούν να περάσουν μέσα από τα πανό και τα συνθήματά τους. Δεν έχουν κάτι άλλο. Η βία, ο εξοπλισμός τους και ο τρόμος που προκαλούν τούς καθιστούν ισχυρούς, είναι σαν ένα αστικός στρατός. Σε μεγάλους συλλόγους βλέπεις μέχρι και 10.000 ultras ντυμένους με τα ίδια ρούχα και τα ίδια αξεσουάρ. Στον κυνικό και πολιτικό κόσμο που ζουν, η βία είναι η καλύτερή τους επιλογή. Ξέρουν ότι μέσα από αυτή ο κόσμος θα τους ακούσει και θα τους προσέξει και, όπως είπαμε παραπάνω, την απολαμβάνουν. Τους γεμίζει αυτοπεποίθηση», δηλώνει και στη συνέχεια στέκεται στους παράγοντες για τους οποίους όλο και περισσότερα άτομα καταφεύγουν στη βία:

«Υπάρχει τεράστια απελπισία για όσα συμβαίνουν στον κόσμο. Όλοι οι λόγοι για τους οποίους εκλέγονται σε όλη την Ευρώπη λαϊκιστές και εξτρεμιστές είναι οι ίδιοι που έχουν να κάνουν με την έξαρση της βίας. Ζούμε σε μια περίοδο απανωτών κοινωνικών κρίσεων και αυτό γεννά τη φλόγα στο στήθος των ανθρώπων. Δυστυχώς πολλές φορές αυτή εκφράζεται μέσα από τη βία, ειδικά όταν πρόκειται για ένα τόσο λαοφιλές άθλημα όσο το ποδόσφαιρο».

Πάντως, ο Άγγλος συγγραφέας κατέστησε σαφή την ποικιλομορφία στις τάξει των ultras. Οι περισσότεροι τους έχουμε συνυφασμένους με... αλήτες και παραβατικούς τύπους. Αλλά αυτή δεν είναι όλη η αλήθεια:

«Μου έκανε πραγματική εντύπωση αυτό και θα ήταν καλό ο κόσμος να το μάθει. Μέσα στους κύκλους των πιο φανατικών οπαδών και τις συναντήσεις τους δεν υπάρχουν μόνο υποχθόνιοι και παράνομοι τύποι. Υπάρχουν ακαδημαϊκοί, καλλιτέχνες, καθηγητές θεολογίας, λογιστές, νοσηλεύτριες. Κάθε λογής άνθρωποι μπορεί να είναι ultras στην Ευρώπη. Πολλοί ζουν μια κανονική ζωή και... μεταμορφώνονται για να ξεσπάσουν».

Όσον αφορά στο μεγαλύτερο μάθημα που πήρε από την εμπειρία του και τη συμπόρευσή του με τους ultras της Κοζέντσα, ο Τζόουνς στέκεται στον ταραγμένο ψυχικό κόσμο των ανθρώπων γύρω μας και πώς αυτός συχνά οδηγεί στην παραβατικότητα. Το ειρωνικό της υπόθεσης δε, είναι ότι η ανάγκη των ανθρώπων για κοινωνικότητα κρύβεται πίσω από αντικοινωνικές και παραβατικές συμπεριφορές.

«Είδα και κατάλαβα ότι ένα τεράστιο μέρος των νέων – και όχι μόνο – ανθρώπων νιώθουν εξαιρετικά μόνοι, παρατημένοι και παραδομένοι. Και αν το τίμημα για την αίσθηση του ανήκειν και της συντροφικότητας είναι το να περάσει κανείς σε μια πιο σκοτεινή πλευρά, σε αυτή των ultras, τότε οι περισσότεροι δεν έχουν πρόβλημα να το κάνουν. Μια φυλή, μια ομάδα, ένας δεσμός, μια αδελφικότητα, αυτή η στενή σύνδεση με άλλα άτομα, είναι αυτό που όλοι οι άνθρωποι επί της ουσίας επιθυμούμε. Και η αλήθεια είναι ότι οι ultras - με όλα τα αρνητικά τους - το προσφέρουν αυτό».

Ο χουλιγκανισμός 2.0 «πληγώνει» τη Γαλλία

Τα hotspot του χουλιγκανισμού γνωστά και... περιβόητα στον ποδοσφαιρικό πλανήτη. Τα Βαλκάνια έχουν μια ιδιαίτερη τιμητική με χώρες όπως η Σερβία και η Κροατία να πρωτοστατούν και να τραβούν πάνω τους την προσοχή για τους λάθος λόγους, αλλά φυσικά δεν είναι οι μόνες. Τα τελευταία χρόνια άλλωστε έχει παρατηρηθεί ένα νέο κύμα χουλιγκανισμού σε ποδοσφαιρικά κράτη που για καιρό έδειχναν να ελέγχουν το πρόβλημα.

Οι στατιστικές μελέτες δείχνουν αναβρασμό στην Αγγλία με ρεκόρ συλλήψεων για επεισόδια σε γήπεδα και παμπ, όμως δεδομένα τα χειρότερα επικρατούν στην απέναντι όχθη του καναλιού της Μάγχης. Ο λόγος φυσικά για τη Γαλλία, εκεί όπου τα επεισόδια δείχνουν να πολλαπλασιάζονται και να ξεφεύγουν τα τελευταία χρόνια. Η δολοφονία ενός οπαδού της Ναντ ήταν το τελευταίο χρονικά συνταρακτικό επεισόδιο μιας τραγωδίας που βιώνει το τελευταίο διάστημα η Ligue 1, με τη γαλλική κυβέρνηση να παίρνει μέρα και να ακολουθεί το... ελληνικό πρόσταγμα.

«Πρόκειται για μια ριζοσπαστική κατάσταση που απαιτεί ριζοσπαστικά μέτρα. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι στο ποδόσφαιρο» προανήγγειλε η Υπουργός Αθλητισμού, Αμελί Ουντό - Καστερά και λίγες μέρες αργότερα η κυβέρνηση αποφάσισε την απαγόρευση στις μετακινήσεις των οπαδών στα γαλλικά γήπεδα. Ένα μέτρο που δείχνει πως η κατάσταση είχε φτάσει στο απροχώρητο, με τους ειδικούς στη Γαλλία να περιγράφουν αυτό το νέο κύμα οπαδικής βίας ως «Χουλιγκανισμό 2.0».

Το νέο... κίνημα των χούλιγκανς

Καθοδηγούμενο από μια νέα γενιά που θέλει να ανακινήσει τα νήματα, το κίνημα των χούλιγκαν φαίνεται να κάνει μια καινούρια αφετηρία στα γαλλικά γήπεδα. Για τον κοινωνιολόγο, Νικολά Ουρκάντ, βέβαια που ειδικεύεται στον φανατισμό, ο όρος που χρησιμοποιείται στη Γαλλία για να αποδοθεί αυτό το κύμα έντασης μπορεί να μην είναι τόσο ακριβής. «Η δυσκολία στο να μιλήσουμε για τον χουλιγκανισμό έγκειται ήδη στη σύγχυση του όρου. Υπάρχουν δύο ανταγωνιστικές έννοιες. Για το ευρύ κοινό, είναι όλοι οι βίαιοι οπαδοί.

Μόνο που, ανάμεσά τους, κάποιοι αυτοπροσδιορίζονται ως χούλιγκαν και άλλοι αρνούνται αυτή την ταμπέλα, όπως οι ultras. Δεν έχουν την ίδια λογική ή τα ίδια προφίλ» τονίζει. Σε κάθε περίπτωση πάντως το πρόβλημα παραμένει. Η βία και τα επεισόδια κυριαρχούν σπιλώνοντας την εικόνα του γαλλικού ποδοσφαίρου, τη στιγμή που οι υποκινητές δεν φαίνεται να έχουν διάθεση να σταματήσουν. «Όλο και περισσότεροι χούλιγκαν είναι έτοιμοι να χτυπήσουν και να υπερασπιστούν στις πιο αντιδραστικές ιδέες» προειδοποιεί ο ιστορικός και ειδικός γύρω από τον οπαδισμό στην Ευρώπη, Σεμπαστιέν Λουί, ο οποίος στέκεται σε δυο παράγοντες πίσω από τα περιστατικά αναζωπύρωσης του χουλιγκανισμού.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η μεταμόρφωση του χουλιγκανισμού στην Ανατολική Ευρώπη και οι επιρροές μέσα από το διαδίκτυο συνεπικουρούμενη με την άνοδο της ακροδεξιάς έχει προκαλέσει μια υπερβολή στις προθέσεις των οπαδών που είναι έτοιμοι να χτυπήσουν για να υπερασπιστούν τις ιδέες τους. Ο εξτρεμισμός άλλωστε στην Γαλλία έχει έντονο πολιτικό περιεχόμενο, με το παράδειγμα των χούλιγκαν του Στρασβούργου που έχουν συνδεθεί με εμπόριο όπλων με νεοναζί κατάλοιπα να αποτελεί απλώς την κορυφή του παγόβουνου.

Παρόλα αυτά, οι ειδικοί προσθέτουν πως αν και ο τοπικισμός είναι εμφανής στις δράσεις των χούλιγκαν επί γαλλικούς εδάφους, το στερεότυπο πως η οπαδική βία πηγάζει μονάχα από την ακροδεξιά πρέπει να σπάσει. Ανάμεσα σε τάξεις με εξτρεμιστικές άλλωστε διαθέσεις, οι επιθέσεις αποτελούν κάτι σαν κοινό κώδικα ανεξαρτήτως πολιτικού χρώματος ή ομάδας. «Μεταξύ των χούλιγκαν, η βία ονομάζεται επίθεση.

Οι ultras τη χρησιμοποιούν βασικά ως έναν αμυντικό μηχανισμό. Σήμερα ορισμένες ομάδες από ultras είναι πιο πιθανό να στραφούν στη βία για μια συγκεκριμένη διαμαρτυρία» προσθέτει ο Νικολά Ουρκάντ, καταλήγοντας πως το ξύλο και οι επιθέσεις είναι ο βασικός τρόπος για να λύσουν τις διαφορές τους. Την ίδια στιγμή βέβαια πολλοί αρνούνται να αναγνωρίσουν το πρόβλημα! Τι κι αν τα επεισόδια στα γήπεδα κάνουν... τακτικά παρέλαση στις αθλητικές ειδήσεις, τι κι αν η κυβέρνηση αναγκάζεται να παρέμβει με πρωτοφανή μέτρα;

Μια διάθεση της κοινής γνώμης στη Γαλλία είναι να αγνοεί το πρόβλημα και να το υποβαθμίζει. Είναι πράγματι όμως έτσι όπως τα λένε; Υπάρχει άραγε μια υπερβολή στα γραφόμενα των δημοσιογράφων και στις αντιδράσεις της Πολιτείας; Ο επικεφαλής της γαλλικής Αστυνομίας θέτει τέλος σε τέτοιες αμφιβολίες. «Η παρουσία παραμένει υπολειπόμενη σε ακαθάριστο όγκο, αλλά είναι αλήθεια ότι βλέπουμε μια αναζωπύρωση ενός κινήματος χούλιγκαν στη Γαλλία όπως και στην Ευρώπη» ήταν τα λιτά και περιεκτικά λόγια του Τιμπό Ντελονί, ο οποίος παράλληλα είναι υπεύθυνος και του εθνικού τμήματος καταπολέμησης του χουλιγκανισμού.

Προς το παρόν πάντως οι λύσεις αγνοούνται και τα προβλήματα παραμένουν. Κι όσο τα μέτρα δεν αποδεικνύονται αποτελεσματικά, το θράσος της οπαδικής βίας θα ξεπερνά κάθε όριο. Το ματωμένο πρόσωπο του Φάμπιο Γκρόσο, πρώην προπονητή της Λυών, κατά την επίθεση οπαδών της Μαρσέιγ στο πούλμαν των Λιονέ μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί ως η τρέχουσα εικόνα της Ligue 1, η οποία έχει επιτρέψει στα γήπεδά της να μετατραπούν σε πεδία μαχών.

Βαλκάνια, η πυριτιδαποθήκη του Χουλιγκανισμού

Στα Δυτικά Βαλκάνια υπήρξε άμεση σύνδεση του αθλητισμού με τον βίαιο εξτρεμισμό και τα ακραία στοιχεία. Από τη δεκαετία του 1980 όταν ο αθλητισμός στη Γιουγκοσλαβία εκείνη την εποχή ερχόταν για να επιδιώξει να καλύψει την αδυναμία του κράτους. Ο αθλητισμός από τότε μέχρι και σήμερα έχει γίνει όργανο στα χέρια διαφόρων εξτρεμιστικών ομάδων. Η διαδικασία αυτή αφορούσε στη δημιουργία ομάδων χούλιγκανς κυρίως με την ιδεολογία του εθνικισμού και σε πιο μικρό βαθμό του ναζισμού.  Στα Δυτικά Βαλκάνια έχουν εντοπιστεί συνολικά 122 ομάδες, εκ των οποίων οι 78 είναι ultras και 21 έχουν συμμετάσχει σε περιστατικά χουλιγκανισμού (όπως του 2022). 

Στα Δυτικά Βαλκάνια ο χουλιγκανισμός τρομοκρατεί... Είναι συνδυασμός πολλών σημαντικών παραμέτρων: πολιτικής εξουσίας, οργανωμένου εγκλήματος και εξτρεμισμού. 

Στη Σερβία, ο ποδοσφαιρικός χουλιγκανισμός κορυφώθηκε κατά τη διάρκεια των πολέμων της δεκαετίας του 1990. Τότε που προέκυψαν παραστρατιωτικές ομάδες και που είτε στρατολογήθηκαν είτε εντάχθηκαν σε ομάδες οπαδών. Ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό των χούλιγκανς στη Σερβία είναι πως ήταν και παραμένουν πολιτικά... όπλα. Τα εκμεταλλεύεται ή τα χρησιμοποιεί η πολιτική εξουσία.

Αυτό αποδείχθηκε καλύτερα στις 5 Οκτωβρίου 2000 όταν οι ίδιοι οι χούλιγκανς που υποστήριζαν το καθεστώς του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς βοήθησαν στο να εκδιωχθεί από την εξουσία. Η «πολιτικοποίηση του χουλιγκανισμού» συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Το 2010, γύρω στις 6.000 χούλιγκανς συγκρούστηκαν με την αστυνομία στην προσπάθειά τους να σταματήσουν το Pride στο Βελιγράδι, τραυματίζοντας περισσότερα από 100 άτομα, ενώ οι ζημιές από βανδαλισμούς ξεπέρασαν το 1 εκατ. ευρώ. 

Εκτός από τις συνδέσεις μεταξύ του χουλιγκανισμού και πολιτικής οι χούλιγκανς έχουν - σε ορισμένες περιπτώσεις -μετατραπεί σε ομάδες οργανωμένου εγκλήματος. Έχουν ακραία και δεξιά ιδεολογία αλλά ο πραγματικός στόχος είναι το κέρδος. Οι δύο ομάδες χούλιγκανς με τη μεγαλύτερη επιρροή προέρχονται από τις τάξεις των οπαδών των Ερυθρού Αστέρα και Παρτιζάν.

Rif Raff, Hijene (Hyenas δηλαδή Ύαινες), Brigades και Bez Straha (που το όνομά τους σημαίνει χωρίς φόβο). Δώδεκα αρχηγοί (ηλικίας 35 έως 40 ετών) φέρεται να ελέγχουν μεγάλη μερίδα Σέρβων οργανωμένων οπαδών. Το 2009 κατατέθηκε νομοθετική πρόταση για την απαγόρευση των βίαιων και εγκληματικών δραστηριοτήτων 14 εξτρεμιστικών ομάδων. Μέσα σε αυτές και οπαδών των Παρτιζάν, Ερυθρού Αστέρα και Ραντ. Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε λόγω έλλειψης συνταγματικών προαπαιτούμενων. Συνθήκες που κρίθηκαν αναγκαίες για τη διενέργεια τέτοιων διαδικασιών ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου.

Στη Βόρεια Μακεδονία η βία και εξτρεμισμός στους ποδοσφαιρικούς αγώνες συνδέεται και με την πολιτική και με εγκληματικές δράσεις. Σε αυτή τη χώρα οι οπαδοί άρχισαν να οργανώνονται στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Αρχικά ιδρύθηκε το 1987 σύνδεσμος οπαδών με το όνομα Komite (Komitas), η οποία υποστήριζε τον ποδοσφαιρικό σύλλογο της Βaρντάρ. Μετά ήρθε μια σημαντική αλλαγή τη δεκαετία του 1990 με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Σε εκείνη την εποχή ο πατριωτισμός έγινε πιο έντονος και σχεδόν κάθε πόλη είχε τη δική της ποδοσφαιρική ομάδα. Οι πιο μεγάλες εντάσεις σημειώνονται μεταξύ των οπαδών των «Komitas» και «Škembari»: οι οπαδοί των Βαρντάρ και Πέλιστερ αντίστοιχα. Εντάσεις και επεισοδιακές καταστάσεις υπήρξαν και στο ποδόσφαιρο, αλλά και στο μπάσκετ. Οι πιο σημαντικές ομάδες οπαδών βρίσκονται στην πρωτεύουσα της χώρας.

Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη από την άλλη έχει μία πολύ συγκεκριμένη εικόνα πάνω σε αυτό το θέμα. Στη χώρα οι ultras λειτουργούν αντισταθμιστικά σε σχέση με τις διεφθαρμένες πολιτικές δομές. Και αυτό επειδή «παρουσιάζονται ως η μοναδική ομάδα αντίστασης της υπάρχουσας κατάστασης».

Σε άλλα μέρη των Δυτικών Βαλκανίων, υπάρχει επίσης μια σύνδεση μεταξύ των οργανωμένων οπαδών και της βίας. Όμως τα πράγματα είναι σίγουρα λιγότερο έντονα από ό,τι στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία. Σε αυτές οι χώρες υπάρχει η δυνατή σύνδεση μεταξύ των χούλιγκανς του ποδοσφαίρου, του οργανωμένου εγκλήματος και ορισμένων πολιτικών. Παρατηρούνται στιγμές που πίσω από μία ιδεολογία κρύβονται προσοδοφόρες εγκληματικές δραστηριότητες.

Η στρατολόγηση των χούλιγκανς γίνεται στα Δυτικά Βαλκάνια μέσω της εγκληματικότητας, των πολιτικών συνδέσεων και της χειραγώγησης της νεολαίας. Η στρατολόγηση σε ομάδες οργανωμένων συνδέεται αυστηρά με τις κομματικές προτιμήσεις στη Βόρεια Μακεδονία. Η επιρροή της πολιτικής για τους ποδοσφαιρικούς συλλόγους είναι εμφανής και μάλλον... φυσιολογική. Ο κάθε Δήμος έχει τους δικούς του εκπροσώπους στους συλλόγους.

Ομάδες χούλιγκανς στη Βόρεια Μακεδονία θεωρούνται συχνά ως κομματικοί «στρατοί» που απολαμβάνουν την προστασία ορισμένων πολιτικών. Αν και οι σαφείς δεσμοί μεταξύ των μεγάλων πολιτικών κομμάτων και των πιο βίαιων ultras συνήθως κρύβονται, οι οπαδοί θεωρούν τους εαυτούς τους ως... στρατιώτες της πρώτης γραμμής και του εθνικιστικού σκοπού και κυριαρχούν στην πολιτική. Μπορεί να υπάρξουν ακόμα και συγκρούσεις μεταξύ των μελών αυτών των ομάδων.

Ένα καλό παράδειγμα το βρίσκει κανείς στους οργανωμένους Šverceri από τα Σκόπια και τους Balisti από το Τέτοβο. Είναι κυρίως Αλβανοί που πολύ συχνά έρχονται σε έντονη αντιπαράθεση μεταξύ τους. Σε έρευνα που έγινε στη Βόρεια Μακεδονία, ο κύριος λόγος που αναφέρεται για αυτές τις συγκρούσεις είναι: το μίσος του αντιπάλου συλλόγου (41,7%), θρησκευτική και εθνοτική μισαλλοδοξία (19,8%), πολιτική επιρροή (7,5%) και προσωπικό κέρδος (5,7%).

Τα νεότερα επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σοκάρουν. Στη Σερβία, ομάδες των χούλιγκανς χρησιμοποιούν ακροδεξιά ρητορική και στρατολογούν εφήβους με τις εξής βασικές ιδέες: πατριωτισμός και εθνικισμός. Οι επιλογές ξεκινούν από τις ηλικίες 12-15 και φτάνουν έως 17. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία οπαδοί προσέχουν τα αγόρια στα σχολεία και τα μυούν στον κόσμο των χούλιγκανς.

Οι νέοι υποβάλλονται σε μια πράξη μύησης, που σημαίνει ότι πρέπει να διαπράξουν ένα πλημμέλημα ή κάτι σοβαρότερο για να δείξουν την αξία τους. Εκτός από τους νεαρούς υπάρχει επίσης στρατολόγηση παιδιών από την εργατική τάξη που είναι απογοητευμένα και δεν βλέπουν προοπτική ή μέλλον. Οι ομάδες των χούλιγκανς είναι κλειστές, αυστηρά οργανωμένες και έχουν μια ξεχωριστή ιεραρχία. Μία ιεραρχία που πηγαίνει σύμφωνα με ένα στρατιωτικό μοντέλο. Εκτός από τον εθνικισμό σε αυτές τις ομάδες προωθούνται συχνά και άλλα ακραία στοιχεία: ομοφοβία, ξενοφοβία, ρατσισμός και άλλα. Υπήρξαν δε αναφορές πώς ορισμένοι χούλιγκανς είχαν αναχωρήσει στο ουκρανικό μέτωπο για να βρεθούν εκεί ως ξένοι μισθοφόροι.

Οι χούλιγκανς του ποδοσφαίρου στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη χωρίζονται κυρίως με εθνοτικές γραμμές, με εξαίρεση αυτούς του Σεράγεβο και της Τούζλα, που έχουν μεικτές ομάδες. Μέχρι τώρα, οι πιο συχνές συγκρούσεις ήταν στο Μόσταρ μεταξύ των ομάδων του «Κόκκινου Στρατού» (FC Velež) και Ultras (FC Zrinjski). Μεγάλη αντιπαλότητα υπάρχει και με συλλόγους από το Σεράγεβο και κυρίως μεταξύ των οπαδών της FC Sarajevo και της Široki Brijeg.

Εμφανέστατη είναι επίσης η αντιπαλότητα μεταξύ των ποδοσφαιρικών συλλόγων των Sarajevo και Željezničar. Η βία και ο εξτρεμισμός μάλιστα περνούν στις νεότερες γενιές. Στο παιδικό τουρνουά ποδοσφαίρου στο Σεράγεβο (για παιδιά ηλικίας έως 15 ετών) τον Ιανουάριο του 2023, υπήρξαν δύο περιστατικά που μπορούν να σχετιστούν με ακραίο εθνικισμό. Πρώτα, τα αγόρια από την κροατική ομάδα φώναξαν «Σκότωσε τον Σέρβο», και στη συνέχεια οι γονείς των παιδιών από τη Σερβία που έπαιξαν στο τουρνουά δέχθηκαν επίθεση και μαχαιρώθηκαν στην περιοχή του Brčko (Βοσνία-Ερζεγοβίνη). Υπάρχουν εκεί τοπικές ομάδες χούλιγκανς που οργανώνονται με βάση εθνικιστικά κριτήρια. Η πλειοψηφία των ομάδων των οπαδών στην περιοχή δεν έχει έναν... επίσημο αρχηγό. Λειτουργούν κυρίως σε μικρότερες ομάδες όταν διοργανώνονται τοπικές αθλητικές εκδηλώσεις. Η ηλικιακή γκάμα τους κυμαίνεται μεταξύ 15 και 40 ετών. Υπάρχει μία οπαδική ομάδα που ονομάζεται Trt-Mrt και ανήκει στους Grobari-Shadows, παραδοσιακούς υποστηρικτές της Παρτιζάν.


Λόγω της ιδεολογίας του εθνικισμού, οι ποδοσφαιρόφιλοι στην Αλβανία συνδέονται με τους Αλβανούς που ζουν σε Κοσσυφοπέδιο και Βόρεια Μακεδονία. Τα Τίρανα είναι το επίκεντρο των οπαδικών ομάδων στην Αλβανία. Υπάρχουν δύο κύριες ομάδες οργανωμένων. Οι πρώτοι είναι οι αριστεροί Ultras Guerillas 08-09 που υποστηρίζουν την Παρτιζάνι. Τα μέλη της ομάδας αυτής απολαμβάνουν της υποστήριξης μεταξύ των Αλβανών στη Βόρεια Μακεδονία και στο Κοσσυφοπέδιο και Μετόχια, καθώς και στη διασπορά σε Νορβηγία και Σουηδία.

Δεύτερη ομάδα είναι αυτή των «Tirona Fanatics» που υποστηρίζει την FK Tirana. Με δεξιά ιδεολογία που υποστηρίζεται και από την ομάδα των οπαδών Šverceri (τα μέλη της οποίας υποστηρίζουν την FC Škupi) από τη Βόρεια Μακεδονία. Οι δεσμοί μεταξύ αυτών των ομάδων βασίζονται κυρίως σε εθνοτικούς, οικογενειακούς και γλωσσικούς δεσμούς. Οι κύριοι αντίπαλοι αυτών των ομάδων από τα Τίρανα είναι οι Vllaznit Ultras (FC Vllaznia) από την Σκόδρα και η ομάδα Djemt e Detit, που υποστηρίζει την FC Teuta Durres.

Οι οπαδοί της Εθνικής Αλβανίας (Tifozat Kuq e Zi) φέρεται να έχουν μεγάλη επιρροή στους Αλβανούς οπαδούς στη Βόρεια Μακεδονία (Balisti, Šverceri και Iliri), καθώς και στους οπαδούς από Κοσσυφοπέδιο (Plisat, Torcida και Siponjat). Οι δεσμοί μεταξύ των Tifozat Kuq e Zi από την Αλβανία και των οπαδών από το Κοσσυφοπέδιο αποτυπώνεται στην κίνηση των Tifozat να εμφανιστούν με μία τεράστια αλβανική σημαία στην οικογένεια του Adem Jashari από το Κοσσυφοπέδιο. Υπάρχει δε ένας δυνατός δεσμός μεταξύ της FC Plisat από την Πρίστινα με την ομάδα των οπαδών των Μαυροκόκκινων από την Αλβανία με το κοινό όραμά τους για τη Μεγάλη Αλβανία.

Η δεύτερη κυρίαρχη ομάδα οπαδών ονομάζεται Šiponjat και τα μέλη της υποστηρίζουν την FC Šiponja. Ο σερβικός πληθυσμός στο Κοσσυφοπέδιο υποστηρίζει παραδοσιακά συλλόγους που συνδέονται με τη Σερβία και ειδικά τον Ερυθρό Αστέρα και δείχνει εχθρότητα προς κάθε τι αλβανικό.

Στο Μαυροβούνιο υπάρχουν όλα αυτά τα έντονα και παραβατικά στοιχεία που συνδέονται με αθλητικά και πολιτικά γεγονότα. Το ποδόσφαιρο (και λιγότερο συχνά το μπάσκετ) είναι το πιο εργαλειοποιημένο από όλα τα αθλήματα σε σχέση με την πολιτική προπαγάνδα. Οι Μαυροβούνιοι στηρίζουν τους συλλόγους τους, ενώ ο σερβικός πληθυσμός υποστηρίζει κυρίως τους συλλόγους με έδρα τη Σερβία: τους Ερυθρό Αστέρα και Παρτιζάν. Στο
Plav και το Rožaje, που κατοικούνται κυρίως από εθνοτικούς Βόσνιους, οι ομάδες υποστηρικτών των Gazije και Hajvani έχουν τη στήριξη των τοπικών συλλόγων. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτοί οι βοσνιακοί σύλλογοι υποστηρίζουν τα «αδέρφια τους» στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και έτσι υποστηρίζουν και τους BH Fanaticos. Στα βόρεια του Μαυροβουνίου (δηλαδή σε Pljevlja, Žabljak, Mojkovac, Savnik και Plužine), το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού υποστηρίζει τους σερβικούς συλλόγους (Ερυθρό Αστέρα και όχι μόνο). Στο Berane και το Bijelo Polje, εκτός από τους σερβικούς συλλόγους, οι Ultras Bijelo Polje, που τα τελευταία χρόνια δεν είναι τόσο δραστήριοι, αλλά και οι Street Boys Berane είναι οι πιο γνωστοί.
Οι Dukes είναι αυτοί που υποστηρίζουν την FC Sutjeska. Υπάρχουν φυσικά και οι «Grobari», η κυρίαρχη ομάδα οπαδών της Παρτιζάν. Στο Cetinje υποστηρίζονται τοπικές ομάδες όπως η FC Lovćen. Στις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν οι σερβικοί σύλλογοι ενώ στο Tivat υπάρχουν υποστηρικτές των κροατικών ομάδων όπως της Χαϊντουκ.

Στο Ulcinj, που κατοικείται κυρίως από την αλβανική εθνική μειονότητα, υπάρχει η ομάδα οπαδών των Dilberi. Στην Ποντγκόριτσα είναι οι Barbarians, τα μέλη της οποίας υποστηρίζουν την FC Budućnost και έχουν μεγάλη δύναμη. Συχνά συγκρούονται με οπαδούς του Ερυθρού Αστέρα.

Αν και ο χουλιγκανισμός κυρίως έχει να κάνει με άνδρες, τα κορίτσια και οι γυναίκες έχουν και αυτές ρόλο. Ρόλο όχι μόνο συντονιστικό. Μπορούν να είναι ακόμα και αρχηγοί τοπικών ομάδων χούλιγκανς ή να συντονίζουν δράσεις ή αντιδράσεις ακόμα και μέσω διαδικτύου.

Στα Δυτικά Βαλκάνια υπάρχει ένας ισχυρός δεσμός μεταξύ του ποδοσφαιρικού χουλιγκανισμού, του οργανωμένου εγκλήματος και της πολιτικής. Η σύνδεση καθιστά πολύ δύσκολη τη διαδικασία του όποιου εκδημοκρατισμού στην περιοχή.

Στη Σερβία, οι οπαδοί της Παρτιζάν έχουν μια μακροχρόνια εσωτερική σύγκρουση. Οι Zabranjeni (οι Απαγορευμένοι) και οι Alkatraz είναι σε μία μόνιμη σύγκρουση.

Η κατάσταση στη Σερβία είναι ανησυχητική, επειδή ορισμένες ομάδες οπαδών συνδέονται με σοβαρά εγκλήματα. Ένα καλό παράδειγμα είναι η ομάδα των Janjičari (οι Γενίτσαροι) που υποστηρίζει την Παρτιζάν. Στη συνέχεια μετονομάστηκε βέβαια σε Principi. Ο αρχηγός τους, Veljko Belivuk, και οι συνεργάτες του είχαν συλληφθεί και μάλιστα σύμφωνα με τα τοπικά ΜΜΕ συνδέθηκαν σε επίπεδο δράσεων με ορισμένα υψηλόβαθμα πολιτικά πρόσωπα και μέλη του τομέα της ασφάλειας της χώρας.

Λόγω της υψηλής δημοτικότητάς τους σε ολόκληρη την πρώην Γιουγκοσλαβία, υπάρχουν υποομάδες οργανωμένων των Ερυθρού Αστέρα και Παρτιζάν που βρίσκονται στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο και τη Βόρεια Μακεδονία. Εκτός από το ποδόσφαιρο, ο χουλιγκανισμός υπάρχει και στο μπάσκετ και περιστασιακά στο χάντμπολ.

Η διακίνηση ναρκωτικών γίνεται τακτικά μέσα στις ομάδες των χούλιγκανς. Υπάρχουν περιφερειακά δίκτυα διανομής ναρκωτικών στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Χούλιγκανς από τη Μπάνια Λούκα και το Ανατολικό Σεράγεβο, για παράδειγμα, συνδέονται με ομάδες από τη Σερβία και το Μαυροβούνιο.

Οι Šverceri και Komiti ασχολούνται με το εμπόριο ναρκωτικών και όπλων, το οποίο τους βοηθά να χρηματοδοτήσουν τις άλλες δραστηριότητές τους. Στην Αλβανία, οι δεσμοί μεταξύ του αθλητισμού και του βίαιου εξτρεμισμού υπάρχουν και στο ποδόσφαιρο.

Στην Αλβανία δεν υπάρχει μόνο αντιπαλότητα σε επίπεδο οπαδών. Υπάρχει και η πολιτική χροιά, όπως αποδεικνύεται από το τι συνέβη στον αγώνα μεταξύ των Εθνικών ομάδων της Σερβίας και της Αλβανίας το 2014, που διεξήχθη στο Βελιγράδι. Στο ματς αυτό, ο Όλσι Ράμα, αδελφός του Αλβανού Πρωθυπουργού Έντι Ράμα, κατηγορήθηκε ότι σήκωσε στον αέρα ένα drone με τη σημαία της Μεγάλης Αλβανίας, γεγονός που επέφερε ακόμα πιο μεγάλη ένταση μεταξύ των δύο χωρών.

Ελλάδα: Συνεχίζει να μετρά θύματα και... νέα μέτρα

Δεκάδες είναι τα θύματα της οπαδικής βίας στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Τελευταίο θύμα της ο 31χρονος αστυνομικός που έχασε τη ζωή του από ναυτική φωτοβολίδα στα επεισόδια στον Ρέντη από οπαδούς του Ολυμπιακού. Σαράντα χρόνια μετά το πρώτο θύμα οπαδικής βίας, τον 18χρονο Άρη Δημητριάδη στην περιοχή Χαριλάου της Θεσσαλονίκης, τίποτα δεν έχει αλλάξει. «Νέα» μέτρα ανακοινώνονται από τις εκάστοτε κυβερνήσεις μετά από κάποιο σοβαρό οπαδικό επεισόδιο, οι χούλιγκανς δρουν ανενόχλητοι και κάθε τόσο θρηνούμε ακόμη έναν νεκρό.

Το χρονικό της τυφλής βίας

Ο κύκλος του αίματος και της τυφλής οπαδικής βίας στην Ελλάδα ξεκίνησε τον Σεπτεμβρίου του 1983, με τον θάνατο του 18χρονου Άρη Δημητριάδη να σοκάρει το Πανελλήνιο. Ο νεαρός ποδηλάτης δέχτηκε δολοφονική επίθεση στην περιοχή του Χαριλάου στη Θεσσαλονίκη, από οπαδούς του Άρη και «άφησε» την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ.

Το ημερολόγιο έγραφε 26 Οκτωβρίου του 1986 όταν οι κερκίδες του Αλκαζάρ γέμισαν από το αίμα ενός καθηγητή, του Χαράλαμπου Μπλιώνα. Ο άτυχος 29χρονος είχε πάει στο γήπεδο για να παρακολουθήσει από κοντά το παιχνίδι της ΑΕΛ με τον ΠΑΟΚ για το πρωτάθλημα της Α’ Εθνικής, αλλά περίπου 45 λεπτά πριν την έναρξη της αναμέτρησης μια από τις φωτοβολίδες που εκτοξεύθηκε από τη θύρα στην οποία βρισκόντουσαν οπαδοί του Δικεφάλου του Βορρά, καρφώθηκε στον λαιμό του και του έκοψε την καρωτίδα.

Στις 13 Ιανουαρίου 1991 ο 17χρονος οπαδός του Ολυμπιακού, Γιώργος Παναγιώτου, έχασε τη ζωή του καθώς δέχτηκε ναυτική φωτοβολίδα στην κοιλιά, λίγο πριν την έναρξη του αγώνα ΑΕΚ – ΟΣΦΠ στη Νέα Φιλαδέλφεια.

Στις 10 Απριλίου του 1991, η Ελλάδα βίωσε τη μακαβριότερη, εν ψυχρώ δολοφονία οπαδών. Μία παρέα τεσσάρων φίλων του ΠΑΟΚ, που είχαν μεταβεί οδικώς στην Αθήνα για να παρακολουθήσουν τον τελικό του Κυπέλλου στο μπάσκετ ανάμεσα στον ΠΑΟΚ και τον Πανιώνιο στο ΣΕΦ, είχε πάρει το δρόμο της επιστροφής για τη Θεσσαλονίκη. Κάποια στιγμή οι τέσσερις νέοι αποφασίζουν να βγάλουν ένα ασπρόμαυρο κασκόλ έξω από το αυτοκίνητο. Μετά από λίγο ένα αυτοκίνητο τούς προσεγγίζει και κάποιος πετάει μέσα στο αμάξι μια μολότοφ. Το Ι.Χ. γίνεται παρανάλωμα του πυρός. Ο οδηγός και ο συνοδηγός κατάφεραν να βγουν από το φλεγόμενο αυτοκίνητο και να σωθούν έχοντας όμως υποστεί υποστεί σοβαρά εγκαύματα σε όλο τους το σώμα. Δεν συνέβη το ίδιο όμως για τον 21χρονο Ευθύμιο Λιάκα και ο 25χρονο Κώστα Ντόλια που βρίσκονταν στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου όπου και εγκλωβίστηκαν με αποτέλεσμα να καούν ζωντανοί.

Αρκετά χρόνια αργότερα, στις 29 Μαρτίου 2007, στη λεωφόρο Λαυρίου στην Παιανία τα πράγματα έγιναν πολύ πιο άγρια, πολύ πιο ωμά, πολύ πιο σκληρά. Δυο πάνοπλοι οπαδικοί στρατοί έδωσαν ένα «ραντεβού θανάτου» προκειμένου να... λύσουν τις διαφορές τους. Ήταν η μέρα που η ελληνική κοινωνία έμαθε κάτι που δεν ήξερε καν πως υπάρχει: Τα ραντεβού ανάμεσα σε οπαδούς ομάδων. Μια σφοδρή σύγκρουση ανάμεσα σε χούλιγκανς του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού. Ένας νέος άνθρωπος νεκρός στη μέση του δρόμου. Ο Μιχάλης Φιλόπουλος δέχτηκε δύο χτυπήματα στο κεφάλι με σιδερολοστό και αφού έπεσε στο έδαφος δέχτηκε απανωτά χτυπήματα σε όλο το σώμα του ενώ μαχαιρώθηκε και στους μηρούς. Διακομίστηκε στο ΚΑΤ όπου και διαπιστώθηκε ο θάνατός του.

Στις 30 Σεπτεμβρίου του 2014 ο 46χρονος οπαδός του Εθνικού Κώστας Κατσούλης άφησε την τελευταία του πνοή στο 401, μετά τον άγριο ξυλοδαρμό του στις 14/9 από οπαδούς του Ηροδότου στον ποδοσφαιρικό αγώνα με τον Εθνικό για το πρωτάθλημα της Γ΄ Εθνικής.

Στις 27 Απριλίου του 2017, ο 24χρονος οπαδός του ΠΑΟΚ Νάσος Κωνσταντίνου, ενώ περπατούσε με έναν φίλο του στη Θεσσαλονίκη, δέχθηκε άγρια επίθεση από οπαδούς του Ηρακλή και στην προσπάθειά του να ξεφύγει, ο 24χρονος διέσχισε κάθετα την οδό Αγίου Δημητρίου και παρασύρθηκε από διερχόμενο όχημα.

Ένα παρόμοιο περιστατικό συνέβη τρία χρόνια αργότερα. Στις 5 Ιανουαρίου 2020 ο 28χρονος Βούλγαρος οπαδός της Μπότεφ Μπλόντβιφ – αδελφοποιημένο σωματείο με τον Άρη – Τόσκο Μποζατζίσκι χάνει τη ζωή του μετά από άγρια επίθεση από οπαδούς του ΠΑΟΚ στη Θεσσαλονίκη. Λίγες μέρες αργότερα παρά τις προσπάθειες των γιατρών άφησε την τελευταία του πνοή. Ο Βούλγαρος φαίνεται να έπεσε στο έδαφος μετά την επίθεση και ένα αυτοκίνητο να πέρασε πάνω από το σώμα του και να τον σκότωσε.

Τα μεσάνυχτα της 1ης Φεβρουαρίου 2022 γράφτηκε μια από τις πιο μαύρες σελίδες στην ιστορία του ελληνικού αθλητισμού. Χούλιγκαν του ΠΑΟΚ εντόπισαν μια παρέα νεαρών στην περιοχή Χαριλάου στη Θεσσαλονίκη, οι οποίοι εκείνη την ώρα βρίσκονταν στα σκαλιά πολυκατοικίας και συζητούσαν. Πλησίασαν τα ανυποψίαστα θύματα και τα ρώτησαν «τι ομάδα είστε;». Όταν εκείνοι απάντησαν «ΑΡΗΣ», οι δολοφόνοι άρχισαν να τους χτυπάνε με αδιανόητη αγριότητα. Οι πέντε νεαροί προσπάθησαν να ξεφύγουν από τη μανία των δραστών, αλλά μόνο δύο εξ αυτών τα κατάφεραν.

Ο Άλκης δέχθηκε επίθεση από δρεπανοειδές μαχαίρι τύπου καραμπίτ και τραυματίστηκε στο πόδι, με αποτέλεσμα να χάσει λίγο αργότερα τη ζωή του από ακατάσχετη αιμορραγία. Τα άλλα δύο παιδιά της παρέας του έφεραν επίσης σοβαρά τραύματα, αλλά εν τέλει κατάφεραν να κρατηθούν στη ζωή.

Από τις πρώτες πρωινές ώρες της 8ης Αυγούστου του 2023 όλη η Ελλάδα θα συγκλονιστεί από την δολοφονία του οπαδού της ΑΕΚ, Μιχάλη Κατσούρη. Ο 29χρονος έπεσε θύμα καταδρομικής επίθεσης των οπαδών της Ντιναμό Ζάγκρεμπ και του Παναθηναϊκού, οι οποίοι εκείνο το βράδυ βρέθηκαν στη Νέα Φιλαδέλφεια για να προκαλέσουν επεισόδια.

Μέτρα, μέτρα και... μέτρα

Μετά τη στυγνή δολοφονία του Άλκη Καμπανού, η κυβέρνηση αποφάσισε να λάβει πιο δραστικά μέτρα για την πάταξη της οπαδικής βίας. Αφού πραγματοποιήθηκε μια σειρά συσκέψεων με τους αρμόδιους φορείς, η ελληνική Πολιτεία αποφάσισε να αυστηροποιήσει κι άλλο τις ποινές για όσους συμμετέχουν σε οπαδικά επεισόδια.

Πιο αναλυτικά, η κυβέρνηση ανακοίνωσε την εφαρμογή πολύ αυστηρών πλαισίων για τη λειτουργία των συνδέσμων, άμεση σύνδεση των ΠΑΕ/ΚΑΕ και ερασιτεχνικών σωματείων με τη λειτουργία των συνδέσμων, δημιουργία ψηφιακού μητρώου μελών των Λεσχών κ.λπ.

Δεύτερον, «έπεσε» στο τραπέζι η αυστηροποίηση του ιδιώνυμου ( κανένα «παράθυρο» για αναστολή έκτισης ποινής). Ακόμα, αποφασίστηκε η υποχρεωτική είσοδος στις θύρες των οργανωμένων μόνο με εισιτήρια διαρκείας και έλεγχο ταυτοπροσωπίας, η εντατικοποίηση των ελέγχων στους συνδέσμους των οπαδών, η εκπαίδευση των αστυνομικών με βάση ευρωπαϊκά πρότυπα κλπ.

Τα συγκεκριμένα μέτρα κρίθηκαν αναποτελεσματικά και «χάδια» όχι από την αντιπολίτευση αλλά από την ίδια την πραγματικότητα. Από τη δολοφονία του Άλκη (01/02/2022) μέχρι τη δολοφονία του Μιχάλη (08/08/2023) το Gazzetta κατέγραψε 55 άγρια οπαδικά επεισόδια σε όλη την Ελλάδα! Από αυτά τα περιστατικά κανένα δε συνέβη εντός των γηπέδων! Συμπλοκές οπαδών μέρα μεσημέρι σε πάρκα και πλατείες, μαχαιρώματα σε καφετέριες και ενέδρες σε ανήλικους επειδή έκαναν το λάθος... να φοράνε την μπλούζα της ομάδας τους ή να απαντήσουν στην ερώτηση: «Τι ομάδα είσαι;». Τα περιστατικά που ξεχωρίζουν για τη βαρβαρότητα τους δεν λίγα.

17/02/2022 - Χούλιγκανς στη Θεσσαλονίκη έβγαλαν οπαδό αντίπαλης ομάδας από κομμωτήριο και στη συνέχεια τον έδειραν αλύπητα με πτυσσόμενα γκλοπ

21/10/2022 - Άγρια συμπλοκή οπαδών σε καφέ στο κέντρο της Αθήνας.

23/03/2023 - Χούλιγκανς επιτέθηκαν και μαχαίρωσαν οπαδό του Ολυμπιακού στο Εφετείο της Αθήνας, μπροστά στα μάτια των αστυνομικών.

02/04/2023 - Καταδρομική επίθεση με ρόπαλα και κράνη σε οπαδούς του Ηρακλή σε σουβλατζίδικο της Θεσσαλονίκης.

08/04/2023 - Δολοφονική επίθεση από χούλιγκανς του Ολυμπιακού σε οπαδούς του ΠΑΣ Γιάννινα στα Γιάννενα, με έναν 30χρονο να δίνει σκληρή μάχη για να κρατηθεί στη ζωή.

31/05/2023 - Μαχαίρωσαν 24χρονο μέσα σε ίντερνετ καφέ στο Χαϊδάρι επειδή φορούσε μπλούζα του Ολυμπιακού.

Εκτός από τα παραπάνω σοκαριστικά περιστατικά, δεν έλειψαν και οι φονικές συγκρούσεις μεταξύ των οπαδών σε πλατείες και δρόμους. Για παράδειγμα, στις 19/03 άγρια επεισόδια έγιναν στην πλατεία Σπάθας, απέναντι από το γήπεδο της Νεάπολης μεταξύ οπαδών της ομάδας της Προοδευτικής και του Αιγάλεω. Αδιανόητες συμπλοκές συνέβησαν και στον Κορυδαλλό (15/02) μεταξύ οπαδών Ολυμπιακού και ΑΕΚ, με τα βίντεο από το «σκηνικό» να προκαλούν τρόμο.

Συλλήψεις έγιναν, ο ποινικός κώδικας αυστηροποιήθηκε, αλλά τίποτα δεν μπόρεσε να σταματήσει τη μανία των χούλιγκαν. Έτσι φτάσαμε στη δολοφονία του Μιχάλη Κατσούρη. Λίγες μέρες αργότερα η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε «νέα» μέτρα για την πάταξη της οπαδικής βίας.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης προανήγγειλε στις κοινές δηλώσεις που παραχώρησε με τον πρόεδρο της UEFA, το κλείσιμο των συνδέσμων των οργανωμένων οπαδών.

Τα άλλα δύο μέτρα που ανακοίνωσε ο αναπληρωτής υπουργός Αθλητισμού Γιάννης Βρούτσης ήταν ότι ο έλεγχος των γηπέδων μεταπίπτει από τους security των ΠΑΕ στην Αστυνομία και ότι θα τοποθετηθούν σε όλα τα γήπεδα ολοκληρωμένα συστήματα καμερών.

Τόσο η Αντιπολίτευση, όσο και τα Μέσα χαρακτήρισαν «ξαναζεσταμένα» τα μέτρα, με βουλευτές και δημοσιογράφους να τονίζουν ότι είτε εφαρμοστούν είτε όχι, δεν πρόκειται να λύσουν - ούτε καν να περιορίσουν- το πρόβλημα της οπαδικής βίας. Ωστόσο, αυτή τη φορά η κυβέρνηση πρόσθεσε κι αλλο ένα «βάρος» στο κεφάλι της. Εκτός από τις συγκρούσεις των οπαδών, πλέον έπρεπε να διαχειριστεί και τις «μάχες» των χούλιγκαν με την αστυνομία. Οι άνδρες των ΜΑΤ εμφανίστηκαν έξω από τις θύρες των οργανωμένων και αποτέλεσαν «κόκκινο πανί» για τους θερμόαιμους οπαδούς. Δεν ήταν λίγες οι φορές που τα γήπεδα και οι γύρω χώροι «πνίγηκαν» από τα χημικά.

Οι μάχες στους δρόμους συνεχίστηκαν, τα οπαδικά επεισόδια διαδέχονταν το ένα το άλλο και κάπως έτσι φτάσαμε στα θλιβερά γεγονότα στον Ρέντη και στον θάνατο του 31χρονου αστυνομικού. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος πριν λίγες μέρες ανακοίνωσε πως τα ματς της Super League θα γίνονται χωρίς κόσμο μέχρι τις 12 Φεβρουαρίου, ενώ προανήγγειλε ξανά μια σειρά νέων μέτρων για την καταπολέμηση της οπαδικής βίας.

Διαθεσόπουλος: «Πλέον μαχαίρι δεν έχει μόνο αυτός που πάει στο γήπεδο, αλλά και το παιδί που πάει στο σχολείο»

Τα τελευταία μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση ανέλυσε στο Gazzetta o δικηγόρος με ειδίκευση στο αθλητικό δίκαιο, Δημήτρης Διαθεσόπουλος. Ο «πατέρας» της ελληνικής υδατοσφαίρισης και ο μακροβιότερος πρόεδρος αθλητικής ομοσπονδίας στην Ευρώπη μίλησε για τον χουλιγκανισμό στην Ελλάδα, για την αυστηροποίηση του νομικού πλαισίου και το ρόλο της αστυνομίας.

«Διάβασα με μεγάλη προσοχή τα μέτρα που εξήγγειλε ο αρμόδιος αναπληρωτής υπουργός Αθλητισμού και διαπίστωσα ότι είναι μέτρα που έχουν θεσμοθετηθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Το ερώτημα είναι: Όλα αυτά τα χρόνια που έχουν θεσμοθετηθεί, έχουν τηρηθεί; Η απάντηση φυσικά είναι όχι! Τα μέτρα που εξήγγειλαν αλλά και προγενέστερα μέτρα από την υπουργεία Κοντονή και εντεύθεν είναι μέτρα που μπορούν να φέρουν μια βελτίωση σε όλο αυτό το φαινόμενο που λέγεται οπαδική βία, που δεν είναι οπαδική.... Είναι μια γενικότερη κοινωνική βία.

Αν μπουν οι κάμερες, αν υλοποιηθεί το ηλεκτρονικό εισιτήριο (πλέον για να πας στο γήπεδο με το παιδί σου πρέπει να είσαι απόφοιτος ΙΕΚ με πτυχίο πληροφορικής, διότι δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ευχέρεια της ηλεκτρονικής διαχείρισης όλων αυτών των ζητημάτων)... Μετά έχουμε το θέμα της ΔΕΑΒ (Διαρκής Επιτροπή Αντιμετώπισης Βίας). Η ΔΕΑΒ υπάρχει εδώ και δεκαετίες. Λειτούργησε η ΔΕΑΒ; Είναι επανδρωμένη σωστά με τα κατάλληλα πρόσωπα και τις κατάλληλες αρμοδιότητες για να μπορέσει να επιτελέσει ένα έργο; Όχι! Εύχομαι πραγματικά να αποκτήσει οντότητα και από τα άτομα που θα απαρτίζεται και από τις υποθέσεις που θα διαχειρίζεται και τις δυνατότητες που θα τις παρέχει το κράτος για να διαχειριστεί αυτές τις καταστάσεις. Εάν εφαρμοστούν όλα αυτά σε ένα μεγάλο βαθμό, θα υπάρξει τουλάχιστον στους αθλητικούς χώρους μια μεγαλύτερη ευταξία, μια μεγαλύτερη επιτήρηση, με δεδομένο πάντα ότι δεν θα σταματήσουν να υπάρχουν τα άτομα που προκαλούν ταραχές, ούτε θα αλλάξουν χαρακτήρα και νοοτροπία. Εξάλλου το νομοθετικό πλαίσιο για τις ποινές είναι από τα πιο αυστηρά που υπάρχουν στην Ευρώπη. Δεν μπορεί να θεσπίσει ο νομοθέτης ισόβια για ένα επεισόδιο στα γήπεδα ή να επαναφέρουμε την θανατική ποινή. Αξίζει να σημειωθεί ότι  αυτές οι ποινές που έχουν θεσμοθετηθεί ,άσχετα αν επιβάλλονται ή όχι από τη δικαιοσύνη, δεν είναι ανατρεπτικός παράγοντας.... Ένα άλλο καίριο ερώτημα είναι το εξής: Μπαίνουν οι κάμερες και τα ηλεκτρονικά εισιτήρια, γίνεται η επιτήρηση και ο έλεγχος από τη ΔΕΑΒ και την αστυνομία στα γήπεδα και τους αθλητικούς χώρους, πώς θα περιορίσουν αυτή τη βία που γίνεται εκτός γηπέδων και σε απομακρυσμένες περιοχές; Θυμάστε την περίπτωση της Παιανίας με τον Φιλόπουλο ή τη δολοφονία του Άλκη Καμπανού που έγινε στη γειτονιά του ή πιο πρόσφατα την περίπτωση του Ρέντη. Θα επιτηρούμε δηλαδή όλη την ελληνική επικράτεια επειδή κάποιες ομάδες με full face, κουκούλες και κροτίδες θέλουν να δημιουργήσουν επεισόδια; Ωραία, τα γήπεδα θα τα προστατέψουμε. Έξω , όμως, από τα γήπεδα τι θα γίνει με τους οπαδούς;

Ναι, πάει να μπει μια τάξη, να μπουν κάποιοι περιορισμοί, να υπάρχει μια εποπτεία, αλλά πώς θα αντιμετωπιστούν τα επεισόδια όταν θα ξεφύγουν από τον χωροταξικό χώρο των γηπέδων; Σε αυτά τα ερωτήματα δεν είδα να υπάρχει κάποια απάντηση.... Θεσμοθετούνται κάποια μέτρα που μπορούν κάποιον να τον αποτρέψουν, αν έχει λογική και ενσυναίσθηση. Όλοι αυτοί που πάνε στα γήπεδα έχουν αυτή τη λογική ή σκέφτονται καθόλου την ποινική τους ευθύνη; Δεν ξέρει ο άλλος ότι όταν βγάζει το πιστόλι και πυροβολεί, θα συλληφθεί και θα πάει ισόβια; Δεν ξέρει ο άλλος που μαχαιρώνει ότι αν συλληφθεί θα φάει 15 - 20 χρόνια; Είναι ένας φαύλος κύκλος. Γίνεται μια προσπάθεια και δεν την αμφισβητώ αλλά δεν ξέρω αν η αποτελεσματικότητα των μέτρων θα είναι καταλυτική. Αν ο στόχος είναι να τα περιορίσουμε, ίσως αυτό να επέλθει. Το να τα σταματήσουμε το βλέπω από αδύνατο έως ανέφικτο.... Πρέπει να θυμόμαστε ότι η οπαδική βία δεν είναι ξεκομμένη από την κοινωνική βία. Δεν βλέπετε τι γίνεται κάθε μέρα στην κοινωνία μας; Σκοτώνουν στους δρόμους, μαχαιρώνουν στους δρόμους, ληστεύουν, ανήλικα παιδιά κυκλοφορούν με μαχαίρια. Η οπαδική βία είναι μια έκφανση της κοινωνικής βίας. Άρα, πώς θα αντιμετωπιστεί; Το παιδί που πάει στο γήπεδο έχει βιώσει τη  βία στον κοινωνικό του περίγυρο, στη γειτονιά του, στο σχολείο του, στη καθημερινότητα του. Πλέον μαχαίρι δεν έχει μόνο αυτός που πάει στο γήπεδο αλλά και το παιδί που πάει στο σχολείο. Ρόπαλα και λοστούς έχουν και τα παιδιά που πάνε σχολείο ακόμα. Παιδιά διαφορετικών γειτονιών δίνουν ραντεβού για να λύσουν τις διαφορές τους... » σημείωσε αρχικά ο κ. Διαθεσόπουλος.

Στη συνέχεια ο νομικός και πρώην πρόεδρος της ΚΟΕ αναφέρθηκε στον έλεγχο στα γήπεδα και στον ρόλο της ελληνικής αστυνομίας.  «Αναρωτιούνται πολλοί πώς περνάνε όλα αυτά τα αντικείμενα στο γήπεδο. Ποιος λοιπόν πρέπει να κάνει τον έλεγχο; Θα τον κάνει η αστυνομία; Θα βάζουν σκυλιά να ψάχνουν όλα τα αχανή γήπεδα μη τυχόν είναι κρυμμένα πυρομαχικά ή όπλα; Δεν γίνεται αυτό. Εκεί πρέπει να συμβάλλουν και αυτοί που έχουν την ευθύνη των αγώνων, οι ιδιοκτήτες των γηπέδων. Αυτά για τον επαγγελματικό αθλητισμό. Στον ερασιτεχνικό αθλητισμό είναι αλλιώς τα πράγματα. Μια Ομοσπονδία που μέσα στο Σαββατοκύριακο διοργανώνει εκατό αγώνες, πώς μπορεί να διαφυλάξει ότι μέσα σε ένα γήπεδο δεν θα γίνει κάτι. Εδώ πλακώνονται γονείς σε αγώνες παιδικών πρωταθλημάτων..

Και η αστυνομία πρέπει να γίνει πιο φιλική με τους πολίτες. Οι πράξεις της πολλές φορές δημιουργούν αντίδραση και μια αρνητική ενέργεια. Προφανώς και δεν φταίει αστυνομία για αυτά που γίνονται στα γήπεδα, ούτε φυσικά τα προκαλεί. Ωστόσο, η μη φιλικότητα της αστυνομίας προς το κοινωνικό σύνολο δημιουργεί προβλήματα. Αυτά τα παιδιά βλέπουν σαν εχθρούς τους αστυνομικούς. Όποιος τους βαράει, όποιος τους επιτηρεί, όποιος τους ελέγχει θεωρείται αντίπαλος. Βλέπουν τον αστυνομικό ως κάποιον που είναι απέναντι τους και έρχεται εναντίον τους. Αυτό πώς μπορεί να λυθεί; Είναι θέμα παιδείας; Μήπως είναι θέμα κουλτούρας; Δεν ξέρω... Ξέρω ότι η καταστολή είναι πολύ χειρότερη από την πρόληψη και μέχρι στιγμής η σωστή πρόληψη δεν υπήρξε στην Ελλάδα!».

Τέλος, ο Δημήτρης Διαθεσόπουλος μίλησε και για τους συνδέσμους των οργανωμένων οπαδών. «Οι λέσχες είναι μια μεγάλη πληγή... Γνωρίζετε πόσες νομοθετικές ρυθμίσεις έχουν γίνει για τους συνδέσμους; Πάρα πολλές! Με ένα σωστό νομοθετικό σχεδιασμό θα μπορούσε να γίνει αυτό που έχει γίνει και στην Αγγλία. Οι σύνδεσμοι στην Αγγλία λειτουργούν με τέτοια κοινωνικά κριτήρια που προστατεύουν και την ομάδα τους και το άθλημα γενικότερα. Στους συνδέσμους της Ελλάδας υπάρχει μια 'αταξία' με όλες τις παραμέτρους της. Σίγουρα δεν μπορείς να τους καταργήσεις τελείως. Διάβασα στα μέτρα ότι θα υπάρχει ένας σύνδεσμος ανά ομάδα. Αυτοί δεν θα έχουν παρακλάδια στην Πάτρα, στην Κέρκυρα, στα Χανιά, στην Αλεξανδρούπολη; Αυτούς ποιους θα τους κυνηγάει; Μπορεί να μην έχουν την νομική λειτουργία τους αλλά θα έχουν τις διασυνδέσεις τους, τις επαφές τους, τις κατευθύνσεις τους» είπε χαρακτηριστικά .

Πολιτική και οπαδική βία στην Κύπρο

Η Κύπρος είναι η «μικρότερη» χώρα από αυτές που θα βάλουμε στο μικροσκόπιο μας. Ο πληθυσμός της είναι περίπου 1,2 εκατομμύρια κάτοικοι, όμως ούτε στο Νησί της Αφροδίτης εκλείπουν φαινόμενα χουλιγκανισμού και οπαδικής βίας. Σίγουρα δεν μιλάμε για ένα νέο πρόβλημα της κυπριακής κοινωνίας, όμως όσο πάει το φαινόμενο αυτό ολοένα και γιγαντώνεται.

Τα πρώτα περιστατικά οπαδικής βίας εμφανίστηκαν το 1937-38 στις πόλεις της Λεμεσού και της Λευκωσίας, όπου διαιτητές αναγκάστηκαν να διακόψουν τα παιχνίδια λόγω συμπλοκών ανάμεσα σε οπαδούς αντιπάλων ομάδων. Στα τέλη της δεκαετίας του '40, μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, η Μεγαλόνησος παρουσίαζε μια ταχεία πολιτικοποίηση του πληθυσμού. Όλες οι ποδοσφαιρικές ομάδες «συνδέθηκαν» από ιδεολογικές πεποιθήσεις και χωρίστηκαν σε αριστερές και δεξιές. Η πολιτικοποίηση του ποδοσφαίρου συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Το 1948 λόγω πολιτικών διαφορών ο ΑΠΟΕΛ διασπάστηκε και ιδρύθηκε η Ομόνοια. Πέντε αριστεροί ποδοσφαιριστές του ΑΠΟEΛ τιμωρήθηκαν από την επιτροπή του συλλόγου λόγω των αντίθετων πολιτικών τους πεποιθήσεων και έφτιαξαν μια νέα ομάδα της πόλης, η οποία θα ήταν ιδεολογικά ταγμένη στην αριστερά. Ο φανατισμός των οπαδών οξύνθηκε στη δεκαετία του 1950, λόγω της τεταμένης πολιτικής κατάστασης στη χώρα.

Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ‘90, το φαινόμενο του χουλιγκανισμού είχε επεκταθεί και πολύ συχνά σημειώνονταν βίαια επεισόδια μεταξύ των οπαδών των μεγάλων ομάδων της Κύπρου. Η δημιουργία των οργανωμένων φιλάθλων ήταν ένα σημαντικό βήμα προς τον εξτρεμισμό, καθώς πάνω από το 70% των συλλήψεων αφορούσαν τα μέλη των συνδέσμων και των θυρών. Επίσης, το 91% των μελών των θυρών ήταν άνδρες ηλικίας κάτω των 25 ετών, κυρίως φοιτητές, και το υπόλοιπο 9% ήταν οι άνεργοι ενήλικες άνω των 25 ετών.

Στις αρχές του 21ου αιώνα, εμφανίστηκε στην Κύπρο μια αύξηση στο χουλιγκανισμό στο ποδόσφαιρο λόγω της ανάπτυξης των συνδέσμων. Στις 25 Απριλίου του 2002 συστάθηκε το Εθνικό Γραφείο Συλλογής Πληροφοριών για το Χουλιγκανισμό με στόχο την καταπολέμηση της βίας στους αθλητικούς χώρους και ιδιαίτερα σε ποδοσφαιρικούς αγώνες.

Καπαρδής: «Έτσι γεννιέται η βία στην Κύπρο»

Ο Ανδρέας Καπαρδής (Ph.D - Cambridge), οµότιµος καθηγητής στο Τµήµα Νοµικής του Πανεπιστημίου Κύπρου, πρόεδρος του Συνδέσµου Εγκληµατολογίας Κύπρου και επίτημος καθηγητής στο Ινστιτούτο Εγκληματολογίας του Cambridge παραθέτει στο Gazzetta τους γενεσιουργούς παράγοντες της οπαδικής βίας στη Κύπρο:

«Το φαινόμενο της βίας στην Κυπριακή κοινωνία γενικά και η διαχρονική ανικανότητα του κράτους να την αντιμετωπίσει αποτελεσματικά. Δυσλειτουργικές οικογένειες και δυσλειτουργικοί μαθητές στα σχολεία που δεν έχουν κοινωνικοποιηθεί να σέβονται τον νόμο και τον συνάνθρωπο τους. Η βία στα σχολεία που εκφράζεται και εντός και εκτός των γηπέδων.

Οι δράστες την δικαιολογούν στον εαυτό τους και οι ποδοσφαιρικές ομάδες δεν τους αποκλείουν από τα γήπεδα καταδικάζοντας έτσι την οπαδική βία.
Η έλλειψη μίας εθνικής στρατηγικής για παρεμβατικά μέτρα στο επίπεδο του ατόμου, της οικογένειας και του σχολείου σε μία αγαστή συνεργασία με την αστυνομία. Τέτοια παρεμβατικά προγράμματα με βίαιους οπαδούς εφαρμόστηκαν στην Κύπρο με μεγάλη επιτυχία την περίοδο 2006-2010. Η ενθάρρυνση του ‘φανατικού οπαδού’ από τα ΜΜΕ και τις ίδιες τις ομάδες.

Τέλος, η οπαδική βία είναι μία ακραία συμπεριφορά βίας που ενθαρρύνεται στο πλαίσιο του πλήθους και της ανωνυμίας».

Τα επεισόδια εντός και πέριξ των γηπέδων ολοένα και πληθαίνουν, οι συλλήψεις χούλιγκανς σε κάθε ντέρμπι είναι πια... κανονικότητα, ενώ τα οπαδικά «ραντεβού» είναι συχνά λόγω και την μικρής έκτασης του νησιού. Τον Απρίλιο του 2023 το ποτήρι... ξεχείλισε στα πολύ σοβαρά επεισόδια ανάμεσα σε οπαδούς και την αστυνομία στον ημιτελικό του Final 4 του Κυπέλλου Κύπρου στο μπάσκετ ανάμεσα στον Απόλλωνα Λεμεσού και την Ανόρθωση.

Με αφορμή αυτό το περιστατικό η Υπουργός Δικαιοσύνης Άννα Κουκκίδου-Προκοπίου παρουσίασε στις 29 Μαρτίου τα εννέα μέτρα της κυβέρνησης κατά της οπαδικής βίας.

1. Τροποποίηση της σχετικής νομοθεσίας για αύξηση της ποινής αποκλεισμού των παρανομούντων οπαδών από τους αθλητικούς χώρους μέχρι και τα δέκα (10) έτη.
2. Τροποποίηση της σχετικής νομοθεσίας ώστε να επιτρέπεται η διενέργεια αλκοτέστ και ναρκοτέστ, για σκοπούς πλήρους εφαρμογής της απαγόρευσης εισόδου σε αθλητικούς χώρους και σε γειτνιάζουσες αυτών περιοχές, προσώπων που τελούν σε κατάσταση μέθης ή υπό την επήρεια ναρκωτικών.
3. Εντατικοποίηση σωματικού ελέγχου των φιλάθλων για τον εντοπισμό και κατάσχεση παράνομων και επικίνδυνων αντικειμένων από την Αστυνομία.
4. Εντατικοποίηση των ελέγχων και της επιτήρησης των μετακινήσεων των οργανωμένων οπαδών από την Αστυνομία.
5. Συγκρότηση και λειτουργία μόνιμης αντιοχλαγωγικής μονάδας στην Μηχανοκίνητη Μονάδα Άμεσου Δράσης (ΜΜΑΔ), με αποκλειστικά καθήκοντα την αστυνόμευση αθλητικών αγώνων ή άλλων εκδηλώσεων υψηλής επικινδυνότητας.
6. Τροποποίηση της σχετικής νομοθεσίας για εμπλοκή της Αστυνομίας στον έλεγχο της εφαρμογής στους αθλητικούς χώρους της κάρτας φιλάθλου.
7. Εφαρμογή αυστηρού χρονοδιαγράμματος για την εγκατάσταση κλειστών κυκλωμάτων παρακολούθησης σε όλα τα στάδια όπου σήμερα δεν τηρούνται οι απαραίτητες από τον νόμο προδιαγραφές. Τροποποίηση νομοθεσίας ώστε κλειστά κυκλώματα παρακολούθησης να εγκατασταθούν σε όλα τα στάδια όπου διεξάγονται αγώνες πρώτης κατηγορίας, ανεξαρτήτου χωρητικότητας, εντός συγκεκριμένων χρονοδιαγραμμάτων που θα καθοριστούν σε συνεννόηση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Στόχος η αποτελεσματικότερη εφαρμογή του μέτρου της κάρτας φιλάθλου.
8. Στη βάση γνωμάτευσης της Νομικής Υπηρεσίας, θα εξεταστεί το ενδεχόμενο προώθησης, με τη μορφή του κατεπείγοντος, τροποποίησης Στης σχετικής νομοθεσίας, ώστε η σύσταση της Αστυνομίας προς την οικία Ομοσπονδία για απαγόρευση της μετακίνησης φιλάθλων, να καθίσταται δεσμευτική. Σε περίπτωση πρόκλησης νέων επεισοδίων, η Αστυνομία θα μπορεί να συστήνει τη διεξαγωγή αγώνων κεκλεισμένων των θυρών, με έσχατο μέτρο την απαγόρευση διεξαγωγής αγώνων.
9. Επαναξιολόγηση της οικονομικής ή άλλης αρωγής της πολιτείας προς τα σωματεία.

Εννέα μήνες αργότερα ακόμα κάποια από αυτά τα μέτρα παραμένουν στον «πάγο» και περιμένουν την έγκριση της Νομικής Υπηρεσίας. Πρέπει να τροποποιηθούν νομοθεσίες για τη διενέργεια αλκοτέστ και ναρκοτέστ στις εισόδους των γηπέδων, για την εγκατάσταση κυκλωμάτων παρακολούθησης σε όλα τα στάδια ανεξαρτήτου και για την αύξηση της ποινής αποκλεισμού των παρανομούντων οπαδών από τα γήπεδα μέχρι και 10 έτη.

Πολωνικός αντικομμουνισμός, τοπικισμός και αντισημιτισμός

Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως οι Πολωνοί χούλιγκανς είναι από τους πλέον επικίνδυνους και «σκληρούς» στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο, εκτός Βαλκανίων. Έχουν μια τρομακτική φήμη. Δολοφονίες και βίαιες επιθέσεις έχουν «συνδεθεί» με επιθέσεις οπαδικού χαρακτήρα, συμπεριλαμβανομένου ενός χούλιγκαν που μαχαιρώθηκε 64 φορές με μαχαίρια και ματσέτες, ενώ άλλοι έχουν ακρωτηριαστεί.

Οι Destroyers της Βίντζεφ Λοτζ, οι Sharks της Βίσλα Κρακοβίας, οι Terror Corps της Πογκόν, οι Teddy Boys της Λέγκια Βαρσοβίας και οι Young Freaks '98 της Λεχ Πόζναν είναι οι πιο επικίνδυνοι οργανωμένοι της χώρας. Σε αντίθεση με το στερεότυπο των... μεθυσμένων χούλιγκανς της Αγγλίας οι Πολωνοί συχνά διατηρούν έναν απλό τρόπο ζωής χωρίς να πίνουν ή ακόμα και να καπνίζουν, ισχυριζόμενοι ότι τους κάνει «αδύναμους».

Σε έναν τυπικό έλεγχο το 2010, η αστυνομία στο Λοτζ ερεύνησε ένα τρένο με οπαδούς της Βίσλα και εντόπισε μια τρομακτική ποσότητα όπλων. Περιλάμβαναν 25 ματσέτες, μια στρατιωτική ξιφολόγχη, τρία τσεκούρια, τέσσερα μαχαίρια και δύο ξύλινες λαβές μήκους 70 εκατοστών.

Δεν υπάρχουν μελέτες για φαινόμενα χουλιγκανισμoύ (chuligaństwo) στην Πολωνία πριν από τη δεκαετία του 1950, αλλά πιθανώς ο όρος είχε ήδη εισαχθεί από τη Σοβιετική Ρωσία πριν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμo. Τα πρώτα περιστατικά βίας αναφορικά με το ποδόσφαιρο σημειώθηκαν τη δεκαετία του 1930 και έφτασαν στο αποκορύφωμα τους το 1943, όταν οι οπαδοί των δυο κλαμπ της Κρακοβίας, της Βίσλα και της Κρακοβίας, ήρθαν σε συμπλοκή στο γήπεδο και στους δρόμους της πόλης σε μια «μάχη»... διαρκείας για αρκετές ώρες.

Στη δεκαετία του 1950, το «chuligaństwo» υποδήλωνε μια νεανική υποκουλτούρα με άτυπη οργάνωση – σε μορφή συμμορίας–  στο επίπεδο του δρόμου. Οι «chuligani» δεν είχαν «κανονικές» δουλειές και σύμφωνα με σύγχρονες κοινωνιολογικές μελέτες καλλιεργούσαν μια λατρεία του ανδρισμού, στην οποία οι γυναίκες είχαν θέση μόνο ως αντικείμενο σεξουαλικής κυριαρχίας ή θύμα συλλογικού βιασμού.

Ο πολωνικός χουλιγκανισμός από τον Ψυχρό Πόλεμο μέχρι σήμερα

Το 1956 o χουλιγκανισμός ήρθε ξανά στο επίκεντρο ως θέμα κοινωνιολογικής μελέτης και δημόσιας ανησυχίας. Εκείνη τη χρονιά ξεκίνησε ουσιαστικά ένα μοτίβο που θα επικρατούσε μέχρι το τέλος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Πολωνίας ως χαρακτηρισμός της βίαιης πολιτικής και κοινωνικής διαμαρτυρίας ως χουλιγκανισμού.

Αυτή η πολιτικοποίηση έλαβε χώρα εντός του πλαισίου του Ψυχρού Πολέμου, στο βαθμό που οι προλετάριοι επαναστάτες νέοι θα χαρακτηρίζονταν ως χούλιγκαν (Halbstarke) και ταυτόχρονα ως πράκτορες της δυτικής παρακμής στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας, παρά το γεγονός ότι οι «ομόλογοί» τους στη Δύση θα θεωρούνταν απειλή για τον δυτικό πολιτισμό με πολύ παρόμοιους όρους.

Στη δεκαετία του 1970, ο χουλιγκανισμός εξαφανίστηκε από το προσκήνιο, καθώς οι στρατηγικές κατά αυτού του φαινομένου ήταν προφανώς επιτυχημένες αλλά και επειδή το ενδιαφέρον της πολωνικής κοινωνίας και οι μηχανισμοί καταστολής εστίασαν προς τους χίπηδες και αργότερα στους πανκς.

Στα μέσα της δεκαετίας του 80'  ο χουλιγκανισμός επανεμφανίστηκε στην Πολωνία, λίγο πολύ ταυτόχρονα όταν ο ποδοσφαιρικός χουλιγκανισμός έγινε θέμα μείζονος δημόσιας ανησυχίας σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ειδικά μετά τα γεγονότα στο στάδιο Heysel στις Βρυξέλλες το 1985. Επίσημα, αυτό το νέο κύμα χουλιγκανισμού συνδύαζε τη βίαιη ταύτιση με μια ποδοσφαιρική ομάδα. Από πολλές απόψεις, αντλούσε από την υποκουλτούρα των skinheads στα ρούχα, στη κόμμωση και στη λατρεία μιας ορισμένης αρρενωπότητας.

Σήμερα, ο όρος χουλιγκανισμός αναφέρεται σχεδόν αποκλειστικά σε αυτή τη βία που σχετίζεται με το ποδόσφαιρο. Ωστόσο, έχει διατηρήσει και την παλαιότερη σημασία του, καθώς υποδηλώνει μορφές βίας που δεν φαίνονται ορθολογικές ή σκόπιμες. Το ίδιο το φαινόμενο διατήρησε επίσης, έναν τοπικιστικό χαρακτήρα, αν και οι πρακτικές των χούλιγκανς σίγουρα έχουν αλλάξει μέχρι σήμερα.

Καταρχάς, η χωρική οριοθέτηση δεν είναι πλέον ανάμεσα σε προλεταριακές και αστικές συνοικίες, αλλά ανάμεσα στους οπαδούς διαφορετικών συλλόγων και ως εκ τούτου, μεταξύ διαφορετικών ομάδων χούλιγκαν. Αυτό
δημιουργεί ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα σε περιοχές όπου υπάρχουν περισσότεροι από ένας ποδοσφαιρικοί σύλλογοι και επομένως περισσότεροι αντίπαλοι χούλιγκανς. Κάτι που ισχύει κυρίως για την Κρακοβία και το Λοντζ, αλλά και για τις Γκντίνια και Βαρσοβία.

Η προσκόλληση δεν είναι θέμα (και σίγουρα όχι «ορθολογικής») επιλογής, αλλά... κληρονομείται από γενιά σε γενιά χούλιγκαν. Μάλιστα, ακόμη και για το μίσος προς την αστυνομία, τον κοινό και κύριο εχθρό του, τους «ενώνει» η πρόταση «Z nienawiścią do policji – Tak zostałem wychowany» - «Μισώ την αστυνομία – Έτσι μεγάλωσα», η οποία χρησιμοποιείται από όλους του χούλιγκαν.

Ο έκδηλος αντικομμουνισμός είναι πολιτικό κυρίαρχο ρεύμα του πολωνικού χουλιγκανισμού. Λόγω της μακροχρόνιας κομμουνιστικής κυριαρχίας στη χώρα και του γενικού κοινωνικού συντηρητισμού της πολωνικής κοινωνίας, η πλειονότητα των Πολωνών υποστηρικτών ποδοσφαίρου βρίσκονται κυρίως στο δεξιό πολιτικό φάσμα. Στην εποχή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Πολωνίας τα γήπεδα ποδοσφαίρου και οι οπαδοί ήταν μια από τις κύριες φωνές της αντιπολίτευσης. Μερικοί οπαδοί είναι επίσης alt-right ή υπερεθνικιστές.

Αυτό το περίγραμμα του σύγχρονου πολωνικού χουλιγκανισμού καταγράφει ορισμένες σημαντικές διαφορές σε σχέση με αυτό που ήταν ο χουλιγκανισμός. Η βία των χούλιγκανς δεν στρέφεται πλέον εναντίον των αστών αλλά κατά των οπαδών αντίπαλων ομάδων, σε στυλ ανάλογο της υποκουλτούρας των συμμοριών. Οι συμπλοκές γίνονται είτε μέσα είτε γύρω από τα γήπεδα ποδοσφαίρου, ή είναι πολύ σύνηθες ημίγυμνοι οπαδοί τυφλωμένοι από οπαδικό μίσος να δίνουν «ραντεβού» σε χωράφια και δάση έξω από τις πόλεις, οπλίσμένοι με μαχαίρια και ρόπαλα.

Την εποχή του Euro 2012 τα δυτικοευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης έδειξαν ενδιαφέρον για το φαινόμενο του χουλιγκανισμού στην Πολωνία, η οποία ήταν συνδιοργανώτρια του τουρνουά μαζί με την Ουκρανία. Επιπλέον, αυτό το ενδιαφέρον πυροδότησε ο θάνατος του Τόμας Κζλόβιεκ, ενός από τους αρχηγούς των ultras της Κρακοβίας, τον Φεβρουάριο του 2011, μετά από επίθεση από περίπου 20 μέλη των Wisła Sharks, η οποία έμοιαζε περισσότερο με προμελετημένη δολοφονία παρά με οπαδική συμπλοκή.

Σύμφωνα με τον Γερμανό δημοσιογράφο Γενς Μάτερν, οι χούλιγκανς της Βίσλα του εξήγησαν το περιβόητο μίσος τους για τους οπαδούς της Κρακοβίας, λόγω... ιστορίας. Οι δύο σύλλογοι είχαν δημιουργηθεί το 1906, αλλά η Βίσλα από τους πατριώτες Πολωνούς που μάχονταν για την ανεξαρτησία, ενώ η Κρακοβία από τις Αυστροουγγρικές κατοχικές αρχές.

Μια άλλη οπτική του χουλιγκανισμού στην Πολωνία είναι ο αντισημιτισμός. Οι χούλιγκαν της Βίσλα «μισούν» του οπαδούς της Κρακοβίας επειδή, είναι... Εβραίοι.  Το ίδιο ισχύει για τους χούλιγκανς της Λοντζ με αυτούς των δυο συλλόγων ŁKS και Widzew. Αυτά είναι μόλις μερικά ενδεικτικά παραδείγματα...

Ολλανδία: Η πανδημία δημιούργησε μια νέα γενιά χούλιγκανς

Ξύλο μεταξύ οπαδών, μαχαιρώματα, ραντεβού, άγριες συγκρούσεις μεταξύ ultras και αστυνομίας, επεισόδια μέσα και έξω από ποδοσφαιρικά γήπεδα, ποτήρια μπύρας να πέφτουν «βροχή» στους αγωνιστικούς χώρους, μπάχαλα και καταστροφές αθλητικών εγκαταστάσεων. Μπροστά σε αυτό το σκηνικό «πολέμου» έχουν βρεθεί οι ολλανδικές Αρχές με το πέρας της πανδημίας του Covid - 19.

«Από την εποχή του Covid παρατηρείται μια ραγδαία αύξηση στα περιστατικά βίας στα γήπεδα. Η αστυνομία δεν έχει πλέον να αντιμετωπίσει ένα σκληρό αλλά μικρό πυρήνα οπαδών που προκαλεί ταραχές αλλά νεαρούς χούλιγκαν που δρουν δίχως όρια και γοητεύονται από το χάος. Είναι παιδιά που ζουν με ένα συσσωρευμένο θυμό και έχουν βρει τα γήπεδα και τους δρόμους ως ένα μέρος για να διοχετεύσουν όλη αυτή την οργή που έχουν μέσα τους», λένε τα ολλανδικά Μέσα.

Όλα δείχνουν ότι τα πράγματα έχουν ξεφύγει και στην Ολλανδία. Επεισόδια σημειώθηκαν στους δρόμους του Άμστερνταμ πριν από όλους τους αγώνες που έδωσε ο Άγιαξ στην Ευρώπη. Συγκρούσεις με τους χούλιγκαν της Μαρσέιγ, με εκείνους της Μπραϊτον αλλά και με τις αστυνομικές δυνάμεις. Ήταν οι ίδιοι οπαδοί που προκάλεσαν το απόλυτο χάος στο ντέρμπι με τη Φέγενορντ. Αφού έριξαν αρκετά καπνογόνα στον αγωνιστικό χώρο και προκάλεσαν την οριστική διακοπή του αγώνα, στη συνέχεια κατευθύνθηκαν στους εσωτερικούς χώρους του γηπέδου, όπου άρχισαν να σπάνε τις κεντρικές πύλες της «Γιόχαν Κρόιφ Αρένα», με τους παίκτες της ομάδας να έχουν κλειδωθεί στα αποδυτήρια για να γλιτώσουν από την οργή του πλήθους. Βέβαια και οι οπαδοί της Φέγενορντ δεν πάνε πίσω... Ξύλο με οπαδούς της Ουτρέχτης, ραντεβού με τους οπαδούς της Ατλέτικο, βανδαλισμοί κι επεισόδια στη Γαλλία και ο κατάλογος δεν έχει τέλος...

Επιθέσεις κατά της αστυνομίας και η «αγγλική» λύση στο... προσκήνιο

Επεισόδια, τραυματισμοί και συγκρούσεις. «Πόλεμοι» σε σοκάκια, φασαρίες, προσαγωγές και συλλήψεις. Οι συλλήψεις, ωστόσο, δεν λύνουν το πρόβλημα. Η αστυνομία βλέποντας πως ο «τυφώνας» της οπαδικής βίας, της οργής και του μίσους σαρώνει τα πάντα στη χώρα σκέφτηκε να απαγορεύσει τους οπαδούς των ξένων ποδοσφαιρικών συλλόγων σε όλη την Ολλανδία! Ο επικεφαλής της αστυνομίας του Άμστερνταμ, Φρανκ Πάουφ, ο οποίος είναι και υπεύθυνος για την αντιμετώπιση της οπαδικής βίας, έκανε πρόσφατα μια δραματική έκκληση προς τους δημάρχους του Άμστερνταμ, του Ρότερνταμ, του Αϊντχόφεν και του Άλκμααρ. Ο Πάουφ επεσήμανε αρκετά βίαια περιστατικά, τα οποία συνέβησαν ανήμερα μεγάλων ευρωπαϊκών ποδοσφαιρικών αγώνων και είχαν ως αποτέλεσμα τους σοβαρούς τραυματισμούς αρκετών αστυνομικών. Ένα παράδειγμα ήταν ο αγώνας μεταξύ της AZ και της πολωνικής Λέγκια Βαρσοβίας στις 5 Οκτωβρίου. «Τους τελευταίους μήνες έχει παρατηρηθεί μια ακραία οπαδική και πιο οργανωμένη βία, της οποίας η αστυνομία φαίνεται να γίνεται όλο και περισσότερο στόχος. Στον συγκεκριμένο αγώνα, αστυνομικοί της Κινητής Μονάδας δεν δέχθηκαν μια απλή επίθεση, αλλά ένας συνάδελφος απήχθη από τους χούλιγκανς, τον κλώτσησαν και τον άφησαν αναίσθητο στο έδαφος. Ως εκ τούτου, οι οπαδοί των συλλόγων που φιλοξενούν τέτοιες ομάδες χούλιγκαν θα πρέπει να απαγορευτούν από όλους τους ολλανδικούς ποδοσφαιρικούς συλλόγους», υποστηρίζει στην επιστολή του.

Ο ίδιος σε άλλη έκθεση του υποστηρίζει ότι υπάρχουν σοβαρές παραλείψεις στα μέτρα που λαμβάνει η πολιτεία για την καταπολέμηση της οπαδικής βίας. Μπορεί οι ομάδες να έχουν πλέον τοποθετήσει δίχτυα γύρω από τους οργανωμένους για να μην πέφτουν στον αγωνιστικό χώρο ποτήρια, καπνογόνα και άλλα αντικείμενα, ωστόσο, στα μέτρα πρόληψης των επεισοδίων δεν έχει γίνει τίποτα. Συγκεκριμένα, οι χούλιγκανς των οποίων το εισιτήριο έχει ακυρωθεί για συμμετοχή σε επεισόδια, μπορούν πολύ απλά και πολύ εύκολα να εισέλθουν στο γήπεδο με ένα απλό εισιτήριο που θα αγοράσει κάποιος άλλος για αυτούς από τα εκδοτήρια. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, αν και οι κάμερες υψηλής ευκρίνειας είναι αρκετά ικανές για τον εντοπισμό των παραβατών, είναι ουσιαστικά ανίσχυρες στην πρόληψη των επεισοδίων ή στον έλεγχο του τι μπαίνει μέσα στο γήπεδο.

Τον τελευταίο καιρό η Ολλανδία φαίνεται να εξετάζει πολύ την «αγγλική» λύση. Ολλανδοί αξιωματούχοι παρατηρούν τους τελευταίους μήνες τα οπαδικά επεισόδια να διαδέχονται το ένα το άλλο με φρενήρεις ρυθμούς και μια σειρά από κατασταλτικά μέτρα να μην αποδίδουν. Τα νέα μέτρα που θέλουν να εφαρμόσουν από τις αρχές του έτους έχουν άρωμα Αγγλίας... Υποχρεωτική αρίθμηση καθισμάτων, κανένας όρθιος θεατής, απαγόρευση του αλκοόλ στο γήπεδο, έντονη παρακολούθηση των πετάλων των οργανωμένων από κάμερες υψηλής ευκρίνειας και γρήγορη επέμβαση σε περίπτωση επεισοδίων.